Xôi ngũ sắc, món ăn truyền thống của người Tày ở Tuyên Quang, là biểu tượng của sự hài hòa và khát vọng thịnh vượng. Được làm từ gạo nếp nương, nhuộm năm màu tự nhiên từ lá rừng và củ nghệ, món xôi mang hương vị dẻo thơm, xuất hiện trong các dịp lễ hội Tết, và cưới hỏi.
Xôi ngũ sắc – Mỹ vị tinh hoa của đất trời Tây Bắc
Nguồn gốc và ý nghĩa văn hóa của xôi ngũ sắc
Xôi ngũ sắc là món ăn truyền thống của người Tày ở Tuyên Quang, đặc biệt tại xã Tân Trào và huyện Nà Hang. Món ăn này gắn liền với triết lý ngũ hành – kim, mộc, thủy, hỏa, thổ – được thể hiện qua năm màu trắng, đỏ, tím, vàng, xanh. Người Tày quan niệm rằng xôi ngũ sắc mang lại may mắn, thịnh vượng, và sự hòa hợp với thiên nhiên. Với người Tày, món ăn không chỉ là ẩm thực mà còn là cách bày tỏ lòng kính trọng tổ tiên, tình yêu quê hương, và khát vọng về cuộc sống sung túc, khiến du khách đến Tuyên Quang không thể bỏ qua.
Đĩa xôi ngũ sắc rực rỡ tại lễ hội Lồng Tồng ở Tân Trào
Cách chế biến xôi ngũ sắc
Chế biến xôi ngũ sắc là một nghệ thuật của người Tày ở Tuyên Quang, đặc biệt tại xã Na Hang và xã Tân Trào. Gạo nếp nương, loại gạo thơm, hạt mẩy, được ngâm từ 6-8 giờ để nở đều. Gạo sau đó được chia thành năm phần, mỗi phần nhuộm một màu tự nhiên. Màu đỏ và tím lấy từ lá co khảu đeng, luộc kỹ hoặc giã với tro bếp. Màu vàng từ củ nghệ già, hòa nước ấm để ngâm gạo. Màu xanh dùng lá co khảu cắm, còn màu trắng giữ nguyên gạo.
Gạo sau khi ngâm được đồ trong chõ gỗ, xếp lớp cẩn thận để tránh lẫn màu, với màu trắng luôn ở trên cùng. Nước suối tinh khiết từ khe núi Tuyên Quang được dùng để đồ xôi, mang lại hương vị dẻo thơm đặc trưng. Quá trình này đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo, tạo nên món xôi không chỉ đẹp mắt mà còn đậm đà bản sắc núi rừng.
Trải nghiệm thưởng thức xôi ngũ sắc
Thưởng thức xôi ngũ sắc tại các nhà hàng ở Tuyên Quang là hành trình khám phá hương vị và văn hóa Tày. Ở xã Minh Xuân, Nhà hàng Ẩm thực Dân tộc Tuyên Quang trên đường Đại Lộ Tân Trào phục vụ xôi ngũ sắc với năm màu rực rỡ, ăn kèm thịt lợn muối chua hoặc muối vừng, mang lại cảm giác dẻo thơm, bùi béo.
Tại xã Tân Trào, homestay Nhà sàn Tân Lập chào đón thực khách bằng đĩa xôi được bày hình hoa năm cánh, trong không gian ấm cúng của nhà sàn truyền thống.
Ở xã Na Hang, Quán Ẩm thực Dân tộc Na Hang gần hồ thủy điện kết hợp xôi ngũ sắc với cá lăng sông Lô, tạo nên bữa ăn dân dã. Hương vị xôi mềm dẻo, hòa quyện mùi lá rừng, khiến thực khách say mê. Nhiều nhà hàng còn mời du khách xem cách đồ xôi, thêm phần thú vị cho trải nghiệm ẩm thực.
Hương vị thiên nhiên của xôi ngũ sắc tạo nên sức hấp dẫn cho người thưởng thức
Chi phí thưởng thức xôi ngũ sắc
Tại phường Minh Xuân, Nhà hàng Ẩm thực Dân tộc Tuyên Quang phục vụ một phần xôi ngũ sắc giá 30.000-70.000 VNĐ, thường đi kèm muối vừng (20.000 VNĐ) hoặc thịt lợn muối chua (50.000-100.000 VNĐ).
Ở xã Tân Trào, homestay Nhà sàn Tân Lập cung cấp set menu dân tộc bao gồm xôi ngũ sắc, giá 100.000-200.000 VNĐ/người, kết hợp các món như gà nướng, măng rừng.
Tại xã Nà Hang, Quán Ẩm thực Dân tộc Na Hang có set menu tương tự, giá 120.000-220.000 VNĐ/người.
Địa điểm thưởng thức xôi ngũ sắc tại Tuyên Quang
Để thưởng thức xôi ngũ sắc đúng điệu, du khách có thể đến các địa điểm nổi bật ở Tuyên Quang. Ở phường Minh Xuân, Nhà hàng Ẩm thực Dân tộc Tuyên Quang trên đường Đại Lộ Tân Trào mang đến món xôi ngũ sắc trong không gian đậm chất văn hóa Tày, giá 30.000-70.000 VNĐ/phần.
Tại xã Tân Trào, huyện Sơn Dương, homestay Nhà sàn Tân Lập ở làng văn hóa Tân Lập phục vụ xôi ngũ sắc với các món ăn kèm dân dã.
Ở xã Nà Hang, Quán Ẩm thực Dân tộc Na Hang gần hồ thủy điện cung cấp set menu với xôi ngũ sắc, giá 120.000-220.000 VNĐ/người. Xã Lâm Bình, với các quán ăn ven đường tỉnh lộ 188, cũng là nơi lý tưởng để thưởng thức món ăn này.
Xôi ngũ sắc, món ăn truyền thống của người Tày ở Tuyên Quang, là biểu tượng của sự hài hòa và khát vọng thịnh vượng. Từ phường Minh Xuân đến huyện Na Hang, món xôi rực rỡ năm màu không chỉ làm say lòng thực khách mà còn kể câu chuyện về văn hóa và thiên nhiên vùng cao. Thưởng thức xôi ngũ sắc tại nhà hàng hay homestay là cách để cảm nhận sự ấm áp và khéo léo của người Tày.
