Ẩn mình nơi cuối trời Tây Nam Bộ, Vườn quốc gia U Minh Thượng là một trong những khu rừng ngập nước độc đáo nhất Đông Nam Á, sở hữu hệ sinh thái rừng tràm trên đất than bùn – kiểu rừng rất hiếm trên thế giới. Từ lâu, nơi đây đã được ví như một “kho báu sinh học sống”, nơi mà mỗi mét vuông rừng đều là một thế giới đa tầng của chim muông, cá nước ngọt, lưỡng cư và thảm thực vật nguyên sinh. Sau sáp nhập, vườn quốc gia thuộc huyện U Minh Thượng, tỉnh An Giang mới – và trở thành trung tâm sinh thái tiêu biểu của cả vùng.
Vườn quốc gia U Minh Thượng – khu rừng độc đáo, quý hiếm trên thế giới
1. Vị trí và đơn vị hành chính mới
- Địa bàn hành chính: xã An Minh Bắc, Minh Thuận, Vĩnh Hòa Hưng, huyện U Minh Thượng, tỉnh An Giang mới
- Cách thành phố Rạch Giá: khoảng 60 km
- Diện tích vùng lõi: 8.038 ha; tổng diện tích quản lý: hơn 21.000 ha
2. Sinh thái độc nhất – Hệ sinh thái rừng tràm đất than bùn
Đất than bùn – nền sinh học đặc biệt hiếm hoi:
- U Minh Thượng nằm trên lớp đất than bùn dày từ 0,5–1m, hình thành do tích tụ thực vật chết lâu năm trong điều kiện ngập nước
- Môi trường này axit cao, yếm khí, dễ cháy nhưng giàu dưỡng chất, rất khó để bất kỳ hệ sinh thái nào khác tồn tại
- Chỉ rừng tràm – với khả năng chịu ngập tốt, rễ có thể “thở” trong nước – mới sống được ở đây, tạo nên hệ rừng đặc hữu có một không hai
Cấu trúc rừng sinh thái tầng lớp:
- Tầng cao nhất: rừng tràm cổ thụ cao từ 8–15m, tán dày, xanh quanh năm
- Tầng dưới: cây bụi – dương xỉ – cỏ năn – năng kim – lau lách – bèo tấm
- Tầng mặt nước: đầy ắp thủy sinh như sen, súng, rong, rêu, tảo
3. Động vật quý hiếm – Thiên đường của chim trời và thủy sinh
3.1 Các loài chim quý (trên 150 loài):
- Giang sen (Mycteria leucocephala): nằm trong Sách Đỏ quốc tế
- Cò ốc, cò lạo xám, chim điên điển mỏ dẹt, diệc, cú mèo, bói cá
- Chim nước theo mùa: hàng chục ngàn cá thể bay về làm tổ vào mùa mưa
Vườn Quốc gia U Minh Hạ có cảnh quan thiên nhiên, môi trường sinh thái và đa dạng sinh học của hệ sinh thái đất ngập nước đặc thù, rừng tràm trên đất than bùn.
3.2 Bò sát và lưỡng cư:
- Trăn gấm, rắn hổ đất, kỳ đà nước, rùa nắp, rùa vàng
- Một số loài đã cực kỳ hiếm ở Việt Nam nhưng vẫn còn phát hiện tại U Minh Thượng
3.3 Cá nước ngọt – thủy sinh đa tầng:
- Trên 30 loài cá tự nhiên: cá lóc, cá trê vàng, cá sặc rằn, cá rô, cá linh
- Mùa nước nổi (tháng 8–11 âm lịch): cá sinh sôi, tạo nên hệ thống bẫy cá tự nhiên, thuận lợi cho trải nghiệm câu cá, đặt lợp
4. Hệ thực vật – Kho thuốc Nam giữa rừng
- Hơn 250 loài thực vật bậc cao được ghi nhận, trong đó có:
- Tràm cừ, tràm gió, sen, súng, dớn, mưng, thủy liễu
- Cây thuốc quý: xuyến chi, nhân trần, sâm đất, cỏ mực, lá tía
- Vào mùa hoa (tháng 6–8): sen và súng phủ khắp mặt nước, tạo nên bức tranh màu xanh – hồng tuyệt đẹp
U Minh Thượng là khu bảo tồn hệ sinh thái quan trọng trong cả nước
5. Du lịch sinh thái – Hòa mình vào tự nhiên nguyên sơ
5.1 Trải nghiệm rừng ngập nước bằng xuồng:
- Đi xuyên rừng bằng xuồng chèo hoặc xuồng máy
- Lắng nghe âm thanh của chim trời, ếch nhái, tiếng rừng sống động
- Có thể thấy cá nhảy, chim sà ngang đầu, rất gần gũi và chân thực
Trải nghiệm thăm rừng ngập nước bằng xuồng
5.2 Quan sát động vật – Săn ảnh thiên nhiên:
- Đài quan sát cao 18m, tầm nhìn toàn cảnh rừng
- Có kính nhòm – tháp chim – tán cây có tổ chim sinh sống thực tế
- Nhiều nhiếp ảnh gia quốc tế từng đến đây để ghi lại hình ảnh động vật hoang dã
5.3 Trải nghiệm đời sống bản địa:
- Đặt lờ, giăng câu, nướng cá trê đất, nấu lẩu cá linh bông điên điển
Thỏa sức câu cá thư giãn tại vườn Quốc gia U Minh
- Nghỉ tại nhà sàn sinh thái hoặc cắm trại giữa rừng
- Tham gia các hoạt động trồng cây bản địa, tái thả động vật về tự nhiên
6. Vai trò bảo tồn – khoa học – giáo dục
- Là khu bảo tồn cấp quốc gia – Khu Ramsar thứ 8 của Việt Nam, Vườn di sản ASEAN
- Được WWF, tổ chức Wetlands International và các viện nghiên cứu quốc tế tài trợ nghiên cứu đa dạng sinh học
- Thường xuyên đón đoàn học sinh, sinh viên, nhà nghiên cứu, tổ chức các lớp:
- “Một ngày làm kiểm lâm”
- “Em yêu động vật rừng”
- “Thực hành sinh học ngoài thiên nhiên”
7. Gợi ý lịch trình sinh thái lý tưởng (1 ngày)
- 7:30 Đến vườn quốc gia – mua vé – giới thiệu chung
- 8:00 Tham quan rừng bằng xuồng máy – đi sâu vào khu lõi
- 9:30 Lên đài quan sát – ngắm chim – chụp ảnh
- 11:00 Dùng bữa trưa với món đặc sản cá đồng – rau rừng
- 13:00 Tham gia đặt lú – giăng câu – học phân biệt cây thuốc
- 15:00 Tham quan khu phục hồi rừng – chụp ảnh hoa sen nở rộ
- 16:30 Kết thúc và trở về
8. Kết luận
Vườn quốc gia U Minh Thượng không chỉ là “lá phổi xanh” của vùng Tây Nam Bộ, mà còn là một trong những kho tàng sinh học quý giá nhất Việt Nam, nơi gìn giữ rừng tràm nguyên sinh, đất than bùn cổ, và những loài động – thực vật quý hiếm đang ngày càng bị thu hẹp.
Trong quy hoạch phát triển du lịch sinh thái bền vững của tỉnh An Giang mới, nơi đây được định hướng trở thành trung tâm nghiên cứu – bảo tồn – du lịch sinh thái tiêu biểu, một điểm đến lý tưởng để học, nghỉ và sống cùng thiên nhiên.
