Nằm nép mình bên dòng sông Lam hiền hòa, xã Tiên Điền (tỉnh Hà Tĩnh) là vùng đất địa linh nhân kiệt – nơi sản sinh ra nhiều danh nhân kiệt xuất của dân tộc. Trong số đó, nổi bật hơn cả là Đại thi hào Nguyễn Du – tác giả kiệt tác Truyện Kiều, danh nhân văn hóa thế giới. Ngày nay, về với Tiên Điền là trở về với cái nôi của văn chương, lịch sử và lòng nhân ái – nơi Khu lưu niệm Nguyễn Du trở thành điểm đến tâm linh, văn hóa đặc biệt, lắng đọng và đầy cảm xúc.
1. Vị trí – Di chuyển thuận lợi
Khu di tích lưu niệm Nguyễn Du tọa lạc tại xã Tiên Điền, tỉnh Hà Tĩnh – cách trung tâm Hà Tĩnh khoảng 50km. Du khách có thể dễ dàng di chuyển bằng xe ô tô, xe máy hoặc taxi theo Quốc lộ 1A, qua cầu Bến Thủy rồi rẽ vào đường liên xã đến Tiên Điền.
2. Về Nguyễn Du – Cuộc đời và tầm vóc văn hóa thế giới
Nguyễn Du (1765 – 1820), tự là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, là người con xuất sắc của dòng họ Nguyễn ở Tiên Điền. Tuy sinh ra và lớn lên tại Thăng Long (nay là Hà Nội), nhưng quê cha đất tổ của ông lại gắn chặt với miền quê xứ Nghệ – nơi nuôi dưỡng tâm hồn ông bằng cốt cách của quê hương văn vật.
Nguyễn Du được xem là một trí thức tinh hoa thời đại, am tường Nho – Lão – Phật, giỏi thi ca – thư pháp – hội họa. Tác phẩm Truyện Kiều của ông – tuyệt phẩm lục bát hơn 3.200 câu – không chỉ là đỉnh cao của văn học cổ điển Việt Nam mà còn là tác phẩm có sức sống lâu bền, vượt thời gian, lay động hàng triệu trái tim trên khắp thế giới.
Với những đóng góp vượt thời đại, Nguyễn Du được UNESCO vinh danh là Danh nhân văn hóa thế giới vào năm 2003.
3. Quần thể Khu lưu niệm – Hành trình về cội nguồn
Khu lưu niệm Đại thi hào Nguyễn Du là một quần thể kiến trúc lịch sử – văn hóa rộng lớn, mang đậm dấu ấn dòng họ Nguyễn Tiên Điền. Nơi đây quy tụ nhiều công trình có giá trị cả về mặt nghệ thuật, tín ngưỡng và tư liệu lịch sử.
Các điểm nổi bật trong khu di tích bao gồm:
3.1. Nhà thờ Nguyễn Du
Được xây dựng vào năm 1825 ngay trên mảnh vườn xưa của gia đình cụ, ngôi nhà thờ được thiết kế theo kiến trúc truyền thống với mái ngói rêu phong, cột gỗ lim, gian thờ chính giữa trang nghiêm. Trên bàn thờ có bức hoành phi “Hồng Sơn thế phả” – biểu tượng của sự nối truyền dòng dõi văn chương.
3.2. Bảo tàng Nguyễn Du
Là nơi trưng bày gần 1.000 hiện vật gốc quý giá, trực tiếp liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp và di sản của Đại thi hào. Du khách có thể chiêm ngưỡng:
- Nghiên mực, bút lông của Nguyễn Du
- Bản Truyện Kiều khắc in từ năm 1866
- Cuốn Truyện Kiều thư pháp độc bản dài nhất Việt Nam
- Bộ sưu tập Truyện Kiều bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau
- Sách nghiên cứu, tài liệu quốc tế viết về Nguyễn Du
3.3. Khu mộ Nguyễn Du
Nằm giữa vườn cây cổ thụ tĩnh lặng, khu mộ Nguyễn Du là nơi tưởng niệm trang trọng nhất. Nhiều du khách đến đây không chỉ để thắp nén nhang tri ân, mà còn như một cuộc hành hương tìm về bản ngã, lắng nghe tiếng vọng nhân sinh từ những câu Kiều bất hủ.
3.4. Các đền thờ và di tích khác trong dòng họ Nguyễn Tiên Điền
Khu lưu niệm còn bao gồm các công trình như:
- Đền thờ Xuân Quận công Nguyễn Nghiễm (cha Nguyễn Du)
- Đàn tế Nguyễn Quỳnh – nhà thơ lỗi lạc và là ông nội của Nguyễn Du
- Tư văn đường – nơi tổ chức đêm thơ, biểu diễn ca trù, ví giặm vào dịp lễ hội
- Nhà cổ, bia ký, cổng làng cổ Tiên Điền – lưu giữ không gian văn hóa làng Việt xưa
4. Trải nghiệm văn hóa, du lịch và lễ hội
Mỗi dịp đầu xuân hoặc kỷ niệm ngày mất của Nguyễn Du (10/8 âm lịch), khu di tích đón hàng ngàn lượt khách hành hương và du khách văn hóa. Đặc biệt, “Đêm thơ Nguyễn Du” được tổ chức tại nhà Tư văn là một sự kiện giàu tính nghệ thuật, nơi những câu Kiều ngân vang hòa trong không gian thơ mộng.
Du khách cũng có thể trải nghiệm:
- Chụp ảnh trong không gian cổ kính của làng Tiên Điền
- Thưởng thức dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh do các nghệ nhân địa phương biểu diễn
- Mua sách, tranh thư pháp Truyện Kiều, ấn phẩm kỷ niệm về làm quà
5. Gợi ý ăn nghỉ cho du khách
- Lưu trú: Có thể nghỉ tại TP Vinh (8km) hoặc thị trấn Nghi Xuân. Nhiều khách sạn, homestay chất lượng phục vụ du khách.
- Ẩm thực: Đừng quên thưởng thức các đặc sản vùng Nghi Xuân như: bánh đa xúc hến, cá mát sông Lam nướng, kẹo cu-đơ, chè đậu xanh…
Về với Khu lưu niệm Nguyễn Du, du khách không chỉ trở về với một vùng đất cổ kính, mà còn trở về với chính cội nguồn tâm hồn Việt: nơi có “tiếng thơ ai động đất trời”, có đạo lý, nhân tình và cả những câu hỏi vĩnh hằng về số phận con người.
Nơi đây xứng đáng là điểm dừng chân không thể thiếu trên hành trình khám phá văn hóa – lịch sử miền Trung, và là nơi để mỗi người Việt tìm thấy một phần căn cước tinh thần trong những câu Kiều còn mãi với thời gian.
