Giữa vùng đất tâm linh Châu Đốc – nơi núi Sam vươn mình che chở, Tây An Cổ Tự hiện lên uy nghi mà thanh tịnh. Không chỉ là ngôi chùa cổ tiêu biểu của vùng Nam Bộ, Tây An còn là điểm giao thoa độc đáo giữa kiến trúc Ấn Độ và Việt Nam, gắn liền với hành trình truyền bá Phật pháp và văn hóa tín ngưỡng người Việt hơn 180 năm qua. Ngày nay, Tây An Cổ Tự thuộc phường Núi Sam, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang mới – một phần không thể tách rời của tuyến du lịch tâm linh bậc nhất miền Tây.
Chùa Tây An Núi Sam (Tây An Cổ Tự) và lối kiến trúc độc đáo
1. Lịch sử hình thành – Hơn 180 năm gắn với văn hóa dân tộc
Tây An Cổ Tự được xây dựng vào năm 1847, dưới triều vua Thiệu Trị (nhà Nguyễn), do Hòa thượng Thích Bửu Thọ khai sơn và trụ trì đầu tiên. Mục đích ban đầu là để làm nơi hoằng dương Phật pháp và phục vụ cư dân quanh vùng hành hương miếu Bà Chúa Xứ – nơi đang phát triển mạnh mẽ tín ngưỡng dân gian.
Trải qua nhiều lần trùng tu (năm 1861, 1958 và gần đây nhất vào 2005), chùa vẫn giữ được cấu trúc và vẻ đẹp cổ kính, đồng thời mở rộng không gian để phục vụ ngày càng nhiều Phật tử. Với vai trò lịch sử và nghệ thuật nổi bật, năm 1980, Tây An Cổ Tự được công nhận là Di tích Lịch sử – Kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia.
2. Kiến trúc đặc sắc – Giao thoa giữa Việt và Ấn
Tây An là một trong những ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất ở Việt Nam, kết hợp giữa phong cách chùa truyền thống Nam Bộ với yếu tố Ấn Độ giáo hiếm thấy:
- Tổng thể công trình gồm: Tam quan – chính điện – nhà tổ – khu mộ tháp – vườn thiền
- Mái chùa vòm tròn, ảnh hưởng kiến trúc Ấn Độ, với nhiều tháp hình củ hành màu vàng nổi bật giữa trời xanh
- Cửa vòm – cột cong – hành lang dài được chạm khắc tinh xảo bằng gỗ quý và đá xanh, xen lẫn họa tiết hoa sen, sóng nước, mây trời
- Chính điện trang nghiêm, đặt tượng Phật Thích Ca, A Di Đà, Quan Âm, Địa Tạng – đều là tượng cổ bằng gỗ nguyên khối, hàng trăm năm tuổi
- Phía sau là khu bảo tháp, nơi an nghỉ của các vị trụ trì tiền bối, xây bằng gạch nung, rêu phong cổ kính
Chùa Tây An – Cổ Tự Kiến Trúc Ấn Độ Ở An Giang
Nổi bật nhất là biểu tượng kiến trúc mái vòm tròn lớn giữa chính điện – thể hiện sự gắn bó của Tây An Cổ Tự với các dòng Phật giáo du nhập từ Ấn Độ vào miền Nam thế kỷ 19.
3. Không gian tĩnh tại – Giao hòa thiên nhiên và tâm linh
Tây An Cổ Tự tọa lạc ở lưng chừng núi Sam, lưng tựa núi, mặt hướng về đồng bằng và dòng sông Hậu, tạo thế phong thủy “tọa sơn vọng thủy”. Khuôn viên chùa được bao phủ bởi cây bồ đề, cổ thụ rợp mát, cùng các bậc thang đá dẫn lối lên chánh điện đầy thư thái.
Không gian nơi đây tĩnh mịch – thanh sạch – linh thiêng, đặc biệt vào sáng sớm khi tiếng chuông chùa vang xa, hoà quyện tiếng tụng kinh và âm thanh thiên nhiên vùng núi rừng.
Vãn cảnh Chùa Tây An (Tây An Cổ Tự) ở Núi Sam
4. Trung tâm hành hương – Tâm điểm du lịch tâm linh
Tây An là điểm đến quan trọng trong tuyến hành hương Miếu Bà Chúa Xứ – Núi Sam, mỗi năm thu hút hàng triệu lượt khách từ khắp cả nước. Đặc biệt:
- Tháng 4 âm lịch (Vía Bà): Chùa tiếp đón hàng vạn Phật tử, là nơi nghỉ chân, tụng kinh, cầu an trước khi lên núi hoặc vào miếu
- Các thiền sinh, đạo tràng, sinh viên thường xuyên đến đây tu học, nghe giảng pháp, thiền tập
- Nơi tổ chức các lễ lớn: lễ Vu Lan, lễ Phật đản, lễ cầu an, cầu siêu…
5. Trải nghiệm không nên bỏ lỡ
- Nghe giảng pháp từ các sư thầy gắn bó lâu năm với chùa
- Dâng hương, cầu an đầu năm tại chính điện
- Ngắm bình minh từ sân chùa, nhìn thấy cả cánh đồng Châu Đốc bát ngát và mây trắng lưng núi
- Chụp ảnh tại cổng vòm và tháp mái củ hành vàng, điểm check-in mang vẻ đẹp tâm linh kỳ lạ giữa miền Tây
6. Kết nối các điểm du lịch quanh vùng
Tây An Cổ Tự chỉ cách các điểm tham quan nổi tiếng vài bước chân:
- Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam (đối diện)
- Lăng Thoại Ngọc Hầu – Đình Thần Thoại Ngọc Hầu
- Chùa Hang – Đường mòn hành hương lên đỉnh núi Sam
- Kết nối tour: Châu Đốc – Trà Sư – Núi Cấm – Làng Chăm – Chợ nổi Long Xuyên
7. Lưu ý khi tham quan
- Trang phục kín đáo, giữ thái độ tôn nghiêm
- Không quay phim tại chính điện hoặc các khu thờ tự nếu không được phép
- Có thể dùng cơm chay miễn phí vào các ngày rằm, mùng một
- Mở cửa cả ngày, lý tưởng tham quan buổi sáng sớm hoặc chiều mát
8. Kết luận
Tây An Cổ Tự không chỉ là một ngôi chùa cổ đơn thuần, mà là chứng tích văn hóa, nghệ thuật và tín ngưỡng lâu đời của cư dân An Giang, gắn liền với lịch sử phát triển Phật giáo phương Nam. Trong không gian an nhiên dưới chân núi Sam, chùa như lời mời gọi người lữ hành dừng lại, lắng nghe tiếng lòng mình, và chiêm nghiệm vẻ đẹp vĩnh hằng của đất – trời – đạo.
