Giữa vùng đất giàu trầm tích văn hóa Nam Bộ, sưu tập vàng lá Châu Thành được phát hiện tại chùa Lò Gạch, nay thuộc tỉnh Vĩnh Long – là một di chỉ khảo cổ học có giá trị đặc biệt. Đây không chỉ là một phát hiện quan trọng của ngành khảo cổ Việt Nam, mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa văn hóa – tôn giáo trong lịch sử vùng đồng bằng sông Cửu Long từ hơn một thiên niên kỷ trước.
Một trong 9 hiện vật của bảo vật quốc gia “Sưu tập vàng lá Châu Thành, Trà Vinh”.
Sưu tập gồm 9 mảnh vàng lá mỏng, có kích thước nhỏ nhưng được chế tác cực kỳ tinh xảo, mang hình chạm nổi các biểu tượng linh thiêng như voi, hoa sen, thần linh và những họa tiết hình học đối xứng. Dưới bàn tay khéo léo của nghệ nhân cổ đại, từng chi tiết đều được khắc họa rõ ràng, tạo nên vẻ đẹp vừa thanh thoát vừa trang nghiêm. Các nhà nghiên cứu xác định rằng, bộ hiện vật mang phong cách nghệ thuật Ấn Độ hóa đậm nét, có niên đại từ thế kỷ IV đến thế kỷ VII, nằm trong văn hóa Óc Eo – một nền văn hóa rực rỡ từng phát triển mạnh mẽ ở vùng Nam Bộ cổ.
Điều khiến sưu tập này trở nên quý hiếm không chỉ nằm ở chất liệu vàng, mà còn ở giá trị thông tin mà nó mang lại. Các hình khắc thể hiện dấu ấn Phật giáo và Bà-la-môn giáo, phản ánh sự hiện diện của các tín ngưỡng Ấn Độ cổ đại trong đời sống cư dân vùng châu thổ Mekong thời kỳ sơ kỳ lịch sử. Đây cũng là bằng chứng cho thấy vùng đất Trà Vinh – Vĩnh Long ngày nay từng là trung tâm giao lưu thương mại – văn hóa quốc tế, nơi hội tụ của các luồng ảnh hưởng từ Ấn Độ, Đông Nam Á và bản địa.
Hiện nay, sưu tập vàng lá Châu Thành được bảo quản và trưng bày tại bảo tàng tỉnh, là một trong những bộ hiện vật khảo cổ tiêu biểu của Vĩnh Long mới, có giá trị to lớn về mặt lịch sử, nghệ thuật và tôn giáo. Việc phát hiện và nghiên cứu sưu tập này góp phần làm sáng tỏ thêm quá trình hình thành và phát triển của nền văn hóa Óc Eo, đồng thời khẳng định vai trò quan trọng của khu vực Trà Vinh – Châu Thành trong dòng chảy lịch sử Nam Bộ cổ đại.
Trong chiến lược bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, tỉnh Vĩnh Long mới đang từng bước đầu tư xây dựng các không gian trưng bày chuyên đề, kết nối sưu tập vàng lá với các tuyến du lịch văn hóa – khảo cổ, nhằm giới thiệu đến công chúng trong và ngoài nước một kho báu cổ xưa đang hồi sinh trong dòng chảy hiện đại.
