1. Khi hai món quê kết đôi tạo nên kiệt tác
Ở Hà Tĩnh, có một sự kết hợp giản dị mà “đi vào huyền thoại” trong lòng người dân địa phương và thực khách phương xa – đó là món Ram bánh mướt. Một bên là ram vàng ruộm, giòn rụm; một bên là bánh mướt trắng mềm, mịn màng và thơm dẻo, khi đi cùng nhau đã tạo nên một bản hòa âm ẩm thực vừa dân dã, vừa quyến rũ lạ kỳ. Không cần nguyên liệu đắt đỏ, không bày biện cầu kỳ, nhưng món ăn ấy lại khiến bao người lưu luyến, nhất là khi được thưởng thức vào sáng sớm se lạnh hay chiều mưa lất phất – nơi mà mùi thơm từ bếp than hồng tỏa ra làm ấm cả một góc phố quê.
2. Nguồn gốc và vùng miền
Ram bánh mướt là món ăn lâu đời có mặt khắp Hà Tĩnh, đặc biệt phổ biến tại các xã như Can Lộc, Nghi Xuân, Đức Thọ, Thạch Hà… Đây là món gắn liền với những phiên chợ quê, dịp giỗ chạp hay lễ Tết, thường do các bà, các mẹ chuẩn bị từ sáng sớm. Bánh mướt vốn là biến thể của bánh cuốn nhưng không nhân, mềm mỏng và mang vị thơm từ bột gạo xay nhuyễn. Ram thì có nhân mộc nhĩ, miến, thịt heo băm, gói bằng bánh tráng mỏng và chiên giòn. Sự kết hợp này phản ánh nét khéo léo và óc sáng tạo của người Hà Tĩnh trong cách cân bằng các yếu tố nóng – mềm, béo – thanh, giòn – dẻo trong một món ăn bình dị.
3. Cách chế biến
Để có được đĩa ram bánh mướt thơm ngon đúng vị, người làm phải rất công phu từ khâu chọn gạo. Gạo làm bánh mướt là loại gạo tẻ ngon, ngâm qua đêm rồi xay thành bột nước, sau đó tráng mỏng trên khuôn nóng, cuốn nhẹ rồi xếp thành lớp. Bánh mướt ngon là bánh vừa mềm, vừa dai mà không bị bở, thoảng mùi khói và mùi lá chuối lót. Ram được làm từ thịt nạc vai băm nhỏ, trộn cùng miến, nấm mèo, hành khô rồi cuốn bằng bánh đa nem loại mỏng. Khi chiên, người ta dùng chảo dầu ngập, lửa vừa để ram chín đều, vàng ruộm bên ngoài mà không khô xác. Khi bày ra, ram thường được cắt khúc, ăn cùng bánh mướt chấm nước mắm tỏi ớt hoặc tương ớt – đơn giản mà lôi cuốn.
4. Hương vị và cách thưởng thức
Một phần ram bánh mướt thường được dọn ra trên mẹt lót lá chuối, phía dưới là lớp bánh mướt trắng muốt, phía trên là những miếng ram nóng hổi giòn tan. Khi gắp một miếng bánh mướt cuốn cùng miếng ram chấm vào nước mắm chua ngọt, bạn sẽ cảm nhận rõ sự đối lập mà hài hòa – lớp vỏ ram giòn rụm ôm lấy phần nhân đậm đà, kết hợp với bánh mướt mềm mượt, khiến hương vị lan tỏa tinh tế trong miệng. Nếu muốn ăn “sang” hơn, người ta có thể thêm chút rau sống, dưa góp hoặc chả lụa thái mỏng, nhưng phiên bản nguyên bản vẫn là thứ được yêu thích nhất bởi sự trọn vẹn giản dị.
5. Giá trị văn hóa và tinh thần
Ram bánh mướt không chỉ là món ăn mà còn là một phần ký ức tuổi thơ của bao thế hệ người Hà Tĩnh. Đó là thức quà sáng quen thuộc mẹ mua vội trên đường chợ về, là món không thể thiếu trong các dịp giỗ họ, cưới hỏi, lễ làng. Mỗi lần có khách xa về quê, ram bánh mướt thường được đem ra mời như một lời chào đượm tình. Nó không chỉ đại diện cho khẩu vị vùng miền mà còn là biểu tượng của sự sum vầy, của những mâm cơm đầy đặn, ấm cúng bên người thân.
