1. Lịch sử ra đời và hình thành nghệ thuật Xòe
Nghệ thuật Xòe Thái đã có lịch sử hàng trăm năm, gắn liền với đời sống tinh thần của cộng đồng người Thái đen và Thái trắng ở Tây Bắc, đặc biệt là tại các huyện Mường Chà, Mường Nhé, Tuần Giáo, và thành phố Điện Biên Phủ (các tên gọi cũ trước sáp nhập) – nơi người Thái sinh sống tập trung. Theo truyền thuyết dân gian, điệu xòe bắt nguồn từ những lễ hội tạ ơn trời đất, cầu mùa bội thu, thể hiện sự đoàn kết và niềm vui gắn bó giữa con người với thiên nhiên.
Ban đầu chỉ có vài động tác cơ bản như nắm tay nhau xoay vòng quanh đống lửa, qua thời gian, Xòe phát triển phong phú thành nhiều điệu khác nhau như: Xòe vòng, Xòe tiến lùi, Xòe bỏ tay vào nhau, Xòe nâng khăn mời rượu,… Mỗi điệu xòe mang một biểu cảm riêng, thể hiện tâm hồn phóng khoáng, tinh thần cộng đồng và khát vọng sống hài hòa của người Thái.
2. Giá trị nghệ thuật và văn hóa truyền đời
Điểm đặc biệt của nghệ thuật Xòe không chỉ nằm ở động tác múa mà còn ở âm nhạc truyền thống đi kèm, nhịp trống rộn ràng, tiếng khèn dặt dìu, cùng tiếng hát dân gian đậm đà bản sắc. Trang phục sặc sỡ của các cô gái Thái với váy đen, áo bó eo, khăn piêu rực rỡ càng làm nổi bật nét duyên dáng và tinh tế trong từng chuyển động.
Không gian xòe là không gian mở, nơi ai cũng có thể tham gia – không phân biệt tuổi tác, giới tính hay dân tộc. Đó chính là nét độc đáo thể hiện tinh thần bao dung và gắn kết trong cộng đồng, một giá trị quý báu của di sản Xòe Thái.
3. Vai trò hiện tại và tiềm năng phát triển du lịch văn hóa
Ngày nay, các điệu xòe không chỉ xuất hiện trong lễ hội truyền thống mà còn được tổ chức thường xuyên tại các sự kiện văn hóa – du lịch lớn của tỉnh Điện Biên như Lễ hội Hoa Ban, Ngày hội Văn hóa các dân tộc vùng Tây Bắc, hay trong các tour du lịch cộng đồng tại bản Him Lam 2 (TP. Điện Biên Phủ cũ), bản Na Ư (huyện Mường Nhé cũ), bản Co Mỵ (huyện Tuần Giáo cũ)…
Việc khôi phục, truyền dạy và biểu diễn nghệ thuật Xòe không chỉ gìn giữ một di sản văn hóa quý giá mà còn mở ra cơ hội phát triển du lịch cộng đồng bền vững. Du khách trong và ngoài nước khi đến Điện Biên đều có cơ hội hòa mình vào vòng xòe, trải nghiệm đời sống bản địa đầy sắc màu và nhân văn.
Nếu có dịp đến Điện Biên vào mùa lễ hội, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia vào những vòng xòe rộn ràng, nơi tay nắm tay, lòng sát lòng, hòa nhịp trong không gian văn hóa truyền thống đầy mê hoặc. Nghệ thuật Xòe Thái không chỉ là một điệu múa – đó là tâm hồn, là bản sắc và là sợi dây gắn kết bao thế hệ người Thái với vùng đất Tây Bắc hùng vĩ.
