Từ những sợi chỉ tơ mảnh mai, người dân Thanh Hà đã thổi hồn vào từng đường kim mũi chỉ để làm nên nghề thêu ren nổi tiếng. Được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 1736/QĐ-BVHTTDL ngày 27/5/2021, nghề thêu ren Thanh Hà là niềm tự hào của người dân tỉnh Ninh Bình ngày nay (trước đây thuộc tỉnh Hà Nam cũ).
Cội nguồn nghề thêu: Người đàn ông lập nghiệp bằng mũi kim, sợi chỉ
Nghề thêu ren Thanh Hà – Di sản thủ công truyền thống trên đất Ninh Bình
Theo truyền thuyết và ký ức dân gian, tổ nghề thêu Thanh Hà là ông Lê Công Hành – một người đàn ông gốc Tràng An (Hà Nội), từng được triều đình nhà Lê cử sang Trung Quốc học nghề rồi truyền dạy lại cho người dân trong nước. Sau khi về nước, ông chọn vùng Thanh Hà làm nơi định cư và truyền nghề.
Từ một làng nhỏ bên dòng sông Đáy, nghề thêu lan rộng trong dân gian, trở thành kế sinh nhai của hàng nghìn hộ dân. Đặc biệt, điều khác biệt là nam giới ở Thanh Hà cũng giỏi nghề thêu, làm thay đổi định kiến về một nghề “chỉ dành cho phụ nữ”. Từ đó hình thành nên một cộng đồng làng nghề với kỹ thuật thêu ren tinh xảo bậc nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ.
Tinh hoa nghề thêu: Đường nét tỉ mỉ, hoa văn sống động
Nghề thêu ren Thanh Hà nổi bật với các sản phẩm thủ công tỉ mỉ, mang đậm bản sắc dân tộc
Nghề thêu ren Thanh Hà nổi bật với các sản phẩm thủ công tỉ mỉ, mang đậm bản sắc dân tộc. Từ khăn trải bàn, áo dài, tranh thêu, đến các mặt hàng trang trí nội thất, sản phẩm nào cũng được tạo nên từ đôi bàn tay khéo léo và con mắt thẩm mỹ tinh tế của người thợ.
Người thêu phải nắm chắc nhiều kỹ thuật như thêu nổi, thêu chìm, thêu ren, thêu máy – kết hợp các loại chỉ màu, vải nền để tạo nên hoa văn sống động, đường nét sắc sảo. Chính sự sáng tạo trong từng sản phẩm đã giúp nghề thêu Thanh Hà không ngừng phát triển và có sức sống bền bỉ trước làn sóng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Bảo tồn và phát triển: Di sản sống giữa thời hiện đại
Nghề thêu ren Thanh Hà là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia loại hình Nghề thủ công truyền thống
Sau khi được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia loại hình Nghề thủ công truyền thống, nghề thêu ren Thanh Hà được địa phương quan tâm bảo tồn và phát triển theo hướng bền vững. Làng nghề không chỉ sản xuất theo đơn đặt hàng mà còn kết hợp phát triển du lịch, truyền dạy cho thế hệ trẻ thông qua các lớp học thêu miễn phí.
Việc sáp nhập địa giới hành chính không làm phai nhạt đi dấu ấn của làng nghề. Ngày nay, Thanh Hà thuộc tỉnh Ninh Bình, nhưng truyền thống, kỹ thuật và tinh thần lao động cần mẫn của người thợ vẫn nguyên vẹn như thuở ban đầu. Nghề thêu ren không chỉ là phương tiện mưu sinh mà còn là “linh hồn” của vùng đất, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.
