Trong không gian văn hóa đặc trưng của vùng đồng bằng sông Cửu Long, Lễ hội Lăng Ông ở huyện Trà Ôn là một trong những lễ hội truyền thống lâu đời mang đậm giá trị lịch sử, tâm linh và cộng đồng. Đây là lễ hội nhằm tôn vinh công đức của Tiền quân Nguyễn Văn Tồn – một vị tướng tài ba triều Nguyễn, người Khmer, có nhiều đóng góp lớn trong công cuộc giữ nước, bảo vệ chủ quyền quốc gia. Sau khi tỉnh Vĩnh Long mới được hình thành trên cơ sở sáp nhập các tỉnh Vĩnh Long, Bến Tre và Trà Vinh, lễ hội này không chỉ tiếp tục được duy trì mà còn đóng vai trò như một biểu tượng văn hóa kết nối vùng miền, tộc người và lịch sử.
Múa sa-dăm trong lễ hội Lăng Ông Trà Ôn.
Lễ hội Lăng Ông được tổ chức định kỳ vào ngày mùng 3 và mùng 4 tháng Giêng âm lịch hằng năm, tại khu lăng mộ Tiền quân Nguyễn Văn Tồn – nơi được người dân địa phương gọi kính trọng là “Lăng Ông”. Đây không chỉ là nơi an nghỉ của một danh tướng mà còn là không gian thiêng liêng, gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh của cộng đồng cư dân Trà Ôn nói riêng và tỉnh Vĩnh Long mới nói chung.
Phần lễ diễn ra trang nghiêm với các nghi thức cổ truyền như:
Lễ rước sắc phong,
Lễ tế tiền hiền, hậu hiền,
Lễ rước thần với sự tham gia của đông đảo người dân và du khách thập phương.
Đoàn rước gồm kiệu thờ, cờ ngũ sắc, trống chiêng, đội hình trang phục truyền thống, tạo nên khung cảnh vừa thiêng liêng vừa rộn ràng, thể hiện lòng thành kính của con cháu hôm nay đối với người có công dựng nước.
Phần hội là không gian sinh hoạt văn hóa sôi nổi, đậm chất Nam Bộ. Tại đây diễn ra nhiều hoạt động nghệ thuật đặc sắc như đờn ca tài tử, hát bội, múa lân – sư – rồng, góp phần tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo và hấp dẫn du khách. Ngoài ra, lễ hội còn có các gian hàng trưng bày sản vật địa phương, ẩm thực dân gian, trò chơi truyền thống, tạo nên không khí vui tươi đầu năm và thu hút hàng nghìn lượt người tham dự mỗi mùa lễ.
Điều đặc biệt của Lễ hội Lăng Ông không chỉ nằm ở yếu tố tâm linh, mà còn ở giá trị giáo dục sâu sắc: nhắc nhớ thế hệ trẻ về lòng yêu nước, sự kính trọng tiền nhân, niềm tự hào dân tộc và tinh thần đoàn kết cộng đồng. Đây cũng là dịp để các dân tộc sinh sống trên địa bàn – đặc biệt là người Kinh và người Khmer – cùng nhau thể hiện sự gắn bó, cùng giữ gìn những giá trị văn hóa chung.
Với những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa và cộng đồng, năm 2021, Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch đã công nhận Lễ hội Lăng Ông Trà Ôn là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Sự kiện này không chỉ khẳng định tầm vóc và vai trò của lễ hội trong đời sống tinh thần của người dân Vĩnh Long, mà còn là minh chứng rõ rệt cho nỗ lực bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống trong bối cảnh hiện đại.
Lễ hội Lăng Ông ngày nay không chỉ là một nghi lễ địa phương, mà đã trở thành sự kiện văn hóa – du lịch tiêu biểu của tỉnh Vĩnh Long mới, góp phần giới thiệu hình ảnh con người, đất và hồn cốt văn hóa miền Tây đến với bạn bè trong và ngoài nước.
