Trên vùng đất học Hưng Yên – nơi sản sinh ra nhiều danh nhân hiền tài cho đất nước, lễ hội đền Tống Trân ở xã Tống Trân là một trong những lễ hội truyền thống độc đáo nhất, mang đậm dấu ấn văn hóa tôn vinh sự học và trí tuệ. Không chỉ là nơi thờ phụng Lưỡng quốc Trạng nguyên Tống Trân, lễ hội còn là không gian văn hóa sống động, nơi hội tụ tinh thần hiếu học, truyền thống đạo lý và nét đẹp cộng đồng bền vững qua bao thế hệ.
Tôn vinh “Lưỡng quốc Trạng nguyên” – Một nhân cách lớn, một biểu tượng học vấn
Lễ hội được tổ chức hằng năm từ mùng 9 đến Rằm tháng Tư âm lịch, nhân ngày sinh của Tống Trân – người được dân gian truyền tụng qua truyện nôm “Tống Trân – Cúc Hoa” nổi tiếng. Ông là hình mẫu lý tưởng của người học trò nghèo, vượt mọi gian khó để thành tài, đỗ Trạng nguyên nước Nam, sau được vua phương Bắc phong danh hiệu “Lưỡng quốc Trạng nguyên” – biểu tượng cho trí tuệ, lòng hiếu nghĩa và tinh thần vượt khó vươn lên.
Trải qua cuộc đời đầy thăng trầm, từ một cậu bé mồ côi lang thang xin ăn đến bậc đại quan, cuối đời Tống Trân về làng mở lớp dạy học, gieo mầm chữ nghĩa cho quê hương. Câu chuyện cuộc đời ông chính là bài học sống động về nghị lực, nhân cách và khát vọng học hành – điều làm nên linh hồn của lễ hội đền Tống Trân.
Nghi lễ rước nước và rước nghiên bút – Dòng thiêng tỏa sáng đạo học
Điểm đặc sắc và độc đáo nhất tại lễ hội đền Tống Trân chính là nghi lễ rước nước và rước nghiên bút vào sáng ngày mùng 10 tháng Tư âm lịch – một nghi lễ tôn vinh sự học hiếm thấy trong các lễ hội dân gian Việt Nam.
Đoàn rước được tổ chức rất trang trọng, quy củ: Kiệu thánh, kiệu nước, kiệu nghiên bút được rước từ bến đò Nông – nơi truyền thuyết kể rằng Trạng nguyên Tống Trân từng thả nghiên để cầu học thành tài. Việc lấy nước được thực hiện nghiêm trang bởi cụ cao niên song toàn (cả vợ và chồng đều còn sống), có con cháu học hành thành đạt – như một lời nguyện ước, một thông điệp kế thừa và truyền trao.
Nước thiêng sau khi lấy về sẽ được dùng để tắm tượng, lau chùi đồ thờ trong đền, đồng thời chia sẻ cho người dân và du khách mang về để thắp hương, xoa đầu trẻ nhỏ. Theo tín ngưỡng địa phương, ai được xoa nước thiêng sẽ thêm phần sáng dạ, học hành đỗ đạt. Chính vì thế, lễ hội đền Tống Trân luôn tấp nập các sĩ tử đến cầu may trước kỳ thi, mang theo bút, vở, thậm chí cả đề thi thử để đặt dưới chân tượng đức Thánh Trạng với niềm tin lớn lao.
Không gian lễ hội – Hào khí xưa hòa nhịp sống nay
Ngoài phần lễ trang trọng, lễ hội còn rộn ràng với nhiều trò chơi dân gian, hoạt động văn hóa truyền thống: hát quan họ, hát chèo, đánh cờ người, chọi gà, bóng chuyền, bóng đá… tạo nên một không khí sôi động, chan hòa. Những giá trị cốt lõi như hiếu học, kính hiền, trọng đạo lý vẫn luôn hiện diện trong từng nghi thức, từng hoạt động, khiến lễ hội đền Tống Trân không chỉ là dịp vui xuân mà còn là một lớp học đạo đức và văn hóa cộng đồng ngay giữa đời thường.
Ngày nay, với sự tổ chức bài bản của chính quyền và sự đồng lòng của nhân dân, lễ hội ngày càng được mở rộng quy mô, thu hút đông đảo du khách khắp nơi về trẩy hội, tham quan và học hỏi. Điều đặc biệt là truyền thống hiếu học vẫn lan tỏa mạnh mẽ: mỗi năm, hàng chục học sinh An Cầu đỗ vào các trường đại học, cao đẳng; nhiều người con thành đạt, là tiến sĩ, phó giáo sư, tướng lĩnh, nhà khoa học… – tất cả đều là minh chứng sống cho sức mạnh của lễ hội trong đời sống đương đại.
Nếu bạn đang tìm kiếm một lễ hội đậm chất nhân văn, vừa linh thiêng, vừa gần gũi đời thường – hãy về An Cầu, Tống Trân vào mùa lễ hội tháng Tư âm lịch. Đến đây, bạn không chỉ được chiêm bái một di tích lịch sử tiêu biểu, hòa mình vào không khí lễ hội rộn ràng, mà còn được truyền cảm hứng từ tinh thần hiếu học ngàn đời của người Việt.
Lễ hội đền Tống Trân – nơi chữ Nghĩa gặp chữ Nhân, nơi sự học được thắp sáng bằng niềm tin và lòng thành kính.
