Lễ Cấp sắc của người Dao Tiền
Giới thiệu chung
Người Dao Tiền ở Phú Thọ là một cộng đồng thiểu số sinh sống lâu đời, nổi bật với truyền thống văn hóa phong phú và tín ngưỡng tâm linh đặc sắc. Trong đời sống của họ, Lễ Cấp Sắc là nghi lễ quan trọng nhất, đánh dấu sự trưởng thành của nam giới và khẳng định vị trí của họ trong cộng đồng. Lễ Cấp Sắc không chỉ mang ý nghĩa giáo dục truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” mà còn chứa đựng giá trị tâm linh sâu sắc. Đây là một di sản văn hóa độc đáo, góp phần làm phong phú thêm kho tàng lễ hội dân gian của vùng đất Phú Thọ giàu bản sắc.
Lễ Cấp Sắc của người Dao Tiền tại Phú Thọ
Lịch sử và nguồn gốc Lễ Cấp Sắc
Lễ Cấp Sắc của người Dao Tiền ở Phú Thọ có lịch sử lâu đời, bắt nguồn từ tín ngưỡng cổ truyền gắn với quan niệm về con người và vũ trụ. Theo phong tục, chỉ sau khi được “cấp sắc”, nam giới mới được công nhận là người trưởng thành, đủ tư cách tham gia các công việc lớn nhỏ của gia đình, dòng tộc và cộng đồng.
Nghi lễ này thể hiện mối quan hệ gắn bó mật thiết với tín ngưỡng thờ thần rừng, thần núi – những đấng linh thiêng bảo hộ cuộc sống người Dao nơi rừng sâu núi thẳm.
Trong dân gian còn lưu truyền nhiều câu chuyện huyền bí về tổ tiên người Dao được thần linh chỉ dạy cách lập làng, giữ đất. Vì thế, Lễ Cấp Sắc không chỉ có ý nghĩa xã hội mà còn là nghi lễ tâm linh quan trọng, góp phần khẳng định bản sắc văn hóa độc đáo của người Dao Tiền vùng Phú Thọ.
Nghi thức chính trong Lễ Cấp Sắc
Lễ Cấp Sắc của người Dao Tiền ở Phú Thọ thường được tổ chức vào mùa nông nhàn, từ tháng 11 đến tháng 2 âm lịch, khi công việc đồng áng đã tạm gác.
Trước lễ chính, người được cấp sắc phải tịnh khẩu trong 3 ngày: ở riêng, kiêng gặp mẹ, kiêng nói nhiều để rèn luyện ý chí, chuẩn bị tâm thế trang trọng. Gia đình sẽ dựng bàn thờ, bày lễ vật để đón thần linh.
Nghi lễ chính diễn ra theo trình tự chặt chẽ:
- Thầy cúng chủ lễ, khai mở không gian tâm linh;
- Lễ rước đèn: ánh sáng tượng trưng dẫn đường cho người trưởng thành;
- Thực hiện cấp sắc theo bậc, tùy vị trí và vai trò trong dòng họ:
- 3 đèn (bước khởi đầu),
- 7 đèn (trung cấp),
- 12 đèn (cao nhất)
Cuối cùng là phần tuyên thệ và nhận sắc phong, khẳng định sự trưởng thành, chính thức công nhận người được cấp sắc đủ tư cách đảm đương trách nhiệm với gia đình và cộng đồng.
Nghi thức chính trong Lễ Cấp Sắc
Hoạt động văn hóa, nghệ thuật trong lễ Cấp Sắc
Bên cạnh phần lễ trang nghiêm, Lễ Cấp Sắc của người Dao Tiền ở Phú Thọ còn là dịp diễn ra nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật đặc sắc, mang đậm nét sinh hoạt cộng đồng.
Hoạt động văn hóa, nghệ thuật đặc sắc trong Lễ Cấp Sắc
Các hoạt động nổi bật gồm:
- Hát đối giao duyên, thể hiện sự linh hoạt, tài năng ứng đối của nam thanh nữ tú;
- Múa dân gian với những động tác mềm mại, giàu tính biểu tượng;
- Trò chơi cộng đồng vui nhộn như kéo co, nhảy sạp, góp phần tăng sự gắn kết.
Trang phục và đạo cụ:
- Người tham dự mặc trang phục truyền thống Dao Tiền rực rỡ, thêu hoa văn tinh xảo.
- Đạo cụ nghi lễ gồm đèn, kiếm gỗ, trống chiêng, gậy phép, mang đậm tính tượng trưng.
Không gian lễ hội:
- Làng bản khoác lên mình không khí rộn ràng, cờ hoa rực rỡ;
- Bầu không khí linh thiêng nhưng ấm cúng, đậm chất văn hóa vùng cao.
Kết luận
Lễ Cấp Sắc của người Dao Tiền ở Phú Thọ là một nghi lễ trưởng thành giàu giá trị nhân văn, vừa linh thiêng, vừa đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc. Nghi lễ không chỉ khẳng định vai trò cá nhân trong cộng đồng mà còn thể hiện tinh thần gắn kết dòng tộc, tôn trọng tổ tiên, thần linh.
Bảo tồn và phát huy Lễ Cấp Sắc chính là giữ gìn nét đẹp truyền thống của người Dao Tiền nói riêng và văn hóa Việt Nam nói chung. Đây cũng là điểm đến đầy hấp dẫn, gợi mở cho du khách yêu thích khám phá bản sắc văn hóa dân tộc, góp phần quảng bá hình ảnh vùng đất và con người Phú Thọ đến bạn bè gần xa.
