Làng gốm Chu Đậu, tọa lạc tại xã Thái Tân, tỉnh Hải Phòng, là một trong những cái nôi rực rỡ của nghề gốm truyền thống Việt Nam, đặc biệt nổi tiếng với những sản phẩm gốm sứ mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa từ thế kỷ XIV đến thế kỷ XVII. Được biết đến là nguồn gốc của dòng gốm Chu Đậu đặc sắc, nơi đây không chỉ là làng nghề duy trì nghệ thuật làm gốm truyền thống mà còn là điểm đến hấp dẫn cho khách du lịch yêu văn hóa và nghệ thuật gốm sứ Việt Nam.
Vị trí Làng Gốm Chu Đậu
Làng gốm Chu Đậu nằm ở phía tả ngạn của sông Thái Bình, thuộc địa bàn xã Thái Tân, tỉnh Hải Phòng. Vị trí đắc địa này cách Hà Nội khoảng 70-80 km về phía Đông Bắc theo quốc lộ 5A, thuận tiện cho du khách từ các tỉnh lân cận đến tham quan và trải nghiệm.
Khu vực làng gốm Chu Đậu nằm trong cảnh quan đồng bằng rộng lớn, có môi trường thiên nhiên trong lành, phù hợp với nghề thủ công truyền thống định hình và phát triển qua nhiều thế kỷ. Sự thuận tiện về giao thông và vị trí gần trung tâm đã giúp làng gốm phát triển mạnh mẽ, đồng thời tạo nên vùng sản xuất gốm có quy mô và chất lượng cao, có tên tuổi trên thị trường trong nước và quốc tế.
Lịch sử Làng Gốm Chu Đậu
Làng gốm Chu Đậu có lịch sử phát triển bắt đầu từ thế kỷ XIV, rực rỡ nhất trong giai đoạn thế kỷ XV đến thế kỷ XVII. Truyền thống làm gốm nơi đây ít được biết đến rộng rãi cho đến khi nhà nghiên cứu Nhật Bản Makato Anabuki phát hiện và xác nhận một chiếc bình gốm hoa lam tại Bảo tàng Topkapı (Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ) có dòng chữ Hán khắc năm 1450, ghi rõ thợ gốm tên Bùi, người châu Nam Sách – tức là gốm Chu Đậu.
Đây là điểm khởi đầu quan trọng để giới học giả khẳng định vị trí và gía trị của gốm Chu Đậu trên bản đồ gốm sứ thế giới. Trong các thế kỷ XV, XVI, Chu Đậu là một trung tâm gốm lớn với nhiều sản phẩm chất lượng cao được xuất khẩu rộng rãi sang các nước Đông Nam Á, Trung Quốc, Nhật Bản và cả châu Âu.
Tuy vậy, do chiến tranh và biến cố lịch sử, nghề gốm Chu Đậu dần thất truyền gần ba thế kỷ. Phải đến năm 2001, nghệ nhân và các chuyên gia đã tiến hành nghiên cứu phục hồi kỹ thuật và phong cách sản xuất gốm Chu Đậu truyền thống, tái khôi phục lại dòng sản phẩm tinh hoa này và phát triển mạnh mẽ cho tới nay.
Ngày nay, làng gốm Chu Đậu không chỉ phục hồi được nghề truyền thống mà còn phát triển thành một làng nghề gốm hiện đại, đưa các sản phẩm gốm Chu Đậu ra thị trường nội địa và quốc tế, đồng thời phát triển du lịch làng nghề rất thu hút.
Các địa điểm tham quan tại Làng Gốm Chu Đậu
Làng gốm Chu Đậu không chỉ nổi tiếng với sản phẩm gốm truyền thống mà còn có nhiều địa điểm tham quan hấp dẫn, giúp du khách hiểu sâu sắc về nghề làm gốm và văn hóa vùng đất:
- Khu sản xuất và chế tác gốm: Đây là nơi du khách có thể chứng kiến trực tiếp các công đoạn tạo hình, trang trí và nung gốm do các nghệ nhân lành nghề thực hiện. Trải nghiệm thực tế giúp khách tham quan nhận ra sự tỉ mỉ và tinh tế trong từng sản phẩm gốm Chu Đậu.
- Bảo tàng và khu trưng bày gốm Chu Đậu: Trưng bày bộ sưu tập các sản phẩm gốm cổ từ nguyên thủy đến hiện đại, trong đó có nhiều mẫu gốm quý hiếm và các hiện vật phát hiện trong các khảo cổ học khu vực. Bảo tàng giúp khách hiểu về lịch sử hình thành, phát triển cùng các đặc điểm nghệ thuật của gốm Chu Đậu.
- Đền thờ ông tổ nghề gốm Đặng Huyền Thông: Đây là ngôi đền linh thiêng của làng nghề, nơi tưởng nhớ công lao của tổ nghề và là địa điểm tổ chức các lễ hội, hoạt động văn hóa truyền thống của người dân địa phương.
- Làng cổ Chu Đậu: Quanh khu vực làng nghề còn lưu giữ nhiều ngôi nhà cổ và đình làng với kiến trúc truyền thống độc đáo, tạo nên không gian văn hóa làng xã đậm đà bản sắc vùng quê Bắc bộ.
- Chùa Phúc Khánh: Ngôi chùa nhỏ gần làng gốm mang nhiều dấu ấn lịch sử, không gian yên bình thích hợp cho du khách nghỉ ngơi, tĩnh tâm khi tham quan.
Những địa điểm này không chỉ giúp khách tham quan tận mắt chiêm ngưỡng nghệ thuật gốm mà còn đặt nghề gốm trong bối cảnh văn hóa, tín ngưỡng, góp phần tạo nên sự phong phú trong trải nghiệm du lịch.
Hướng dẫn tham quan Làng Gốm Chu Đậu
Thời gian tham quan
Làng gốm Chu Đậu mở cửa đón khách quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm lý tưởng nhất để tham quan là vào mùa xuân và đầu thu khi thời tiết mát mẻ dễ chịu, thuận tiện cho việc khám phá làng nghề và các lễ hội truyền thống tổ chức hằng năm.
Di chuyển đến Làng gốm Chu Đậu
- Từ Hà Nội: Du khách có thể di chuyển bằng xe máy, ô tô hoặc xe khách theo Quốc lộ 5A về hướng Hải Dương cũ, sau đó chạy tiếp khoảng 10 km theo biển chỉ dẫn về hướng xã Thái Tân sẽ đến vùng làng gốm Chu Đậu rất thuận tiện.
- Từ thành phố Hải Dương cũ: Theo quốc lộ hoặc đường tỉnh lộ, chỉ mất khoảng 15-20 phút di chuyển đến khu vực các làng nghề gốm truyền thống.
Những lưu ý khi tham quan
- Du khách nên chuẩn bị giày dép thoải mái để di chuyển dễ dàng trong khuôn viên làng gốm rộng lớn.
- Nên giữ gìn trật tự, thân thiện với nghệ nhân và người dân địa phương, hạn chế tiếp xúc gây hư hại các sản phẩm và hiện vật nghệ thuật.
- Nếu muốn trải nghiệm làm gốm, du khách có thể đăng ký tham gia các lớp học hoặc hoạt động trải nghiệm do làng nghề tổ chức.
- Tìm hiểu kỹ lịch sử, kỹ thuật và ý nghĩa văn hóa qua các bảng mô tả hoặc hướng dẫn viên để nâng cao chất lượng chuyến tham quan.
- Trong những dịp lễ hội của làng nghề, du khách có thể hòa mình vào các hoạt động văn hóa đặc sắc và thưởng thức ẩm thực địa phương.
Các dịch vụ và tiện ích
- Làng gốm Chu Đậu ngày càng phát triển dịch vụ du lịch kèm theo như nhà hàng, quán cà phê truyền thống, các cửa hàng bán đồ gốm thủ công và quà lưu niệm.
- Có các nhà nghỉ, khách sạn xung quanh thành phố Hải Dương sẵn sàng phục vụ du khách.
- Nhiều tổ chức tour du lịch chuyên về du lịch văn hóa đã đưa làng gốm Chu Đậu vào hành trình trải nghiệm làng nghề truyền thống Việt Nam.
Làng gốm Chu Đậu không chỉ là một địa chỉ sản xuất gốm nổi tiếng mà còn là biểu tượng văn hóa, nghệ thuật tiêu biểu của vùng đất Bắc Bộ. Với bề dày lịch sử và giá trị nghệ thuật đỉnh cao, làng nghề đã và đang thu hút đông đảo khách tham quan, nghiên cứu trong nước và quốc tế. Việc giữ gìn và phát triển nghề gốm Chu Đậu góp phần bảo tồn những giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam, đồng thời mở ra cơ hội phát triển du lịch bền vững tại địa phương.
