Núi Hồng Lĩnh là danh thắng nổi tiếng bậc nhất Hà Tĩnh với những dãy núi trùng điệp trải dài qua Nghi Xuân, Đức Thọ, Can Lộc. Đây là điểm đến lý tưởng cho hành trình khám phá thiên nhiên hoang sơ và tham quan các ngôi đền, chùa cổ kính, linh thiêng.
1. Giới thiệu về núi Hồng Lĩnh – đệ nhất danh lam ở Hà Tĩnh
Núi Hồng Lĩnh nằm ở đâu? Núi Hồng Lĩnh hay còn gọi Ngàn Hống là dãy núi nổi tiếng nhất Hà Tĩnh. Dãy núi được khắc vào Anh đỉnh thời nhà Nguyễn (năm Minh Mạng thứ 7, 1836) và được xếp vào danh sách 21 danh thắng của nước Nam xưa. Núi Hồng Lĩnh đã tồn tại khoảng 1 triệu năm với 7 tên gọi khác nhau như: Ngàn Hống, Núi Hồng, Rú Lớn, Rú Cao, Hương Tượng, Hồng Sơn và Hồng Lĩnh.
Núi Hồng Lĩnh ở đâu? Dãy núi trải dài trên địa phận Nghi Xuân, Can Lộc và Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh (Ảnh: Sưu tầm)
Núi Hồng Lĩnh trải dài 30km và rộng 15km, thuộc địa phận Nghi Xuân, Can Lộc và Đức Thọ của tỉnh Hà Tĩnh. Tương truyền, dãy núi có 99 đỉnh, đỉnh cao nhất 678m. Các đỉnh núi trong 99 ngọn núi Hồng Lĩnh có tên gọi độc đáo được đặt theo hình dáng hoặc sự tích như: Thiên Tượng, Ngũ Mã, Sư Tử, Hàm Rồng, Lập Phong, Rú Cơm, Rú Cà, Tháp Son, Hương Tích, Lão Quân, Trần Soa, Liệt Sơn…
Núi Hồng cùng với dòng sông Lam uốn lượn dưới chân là biểu tượng của Hà Tĩnh, nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca và nghệ thuật từ xưa đến nay. Đây cũng là điểm đến hấp dẫn được nhiều người lựa chọn khi du lịch Hà Tĩnh.
2. Truyền thuyết núi Hồng Lĩnh Hà Tĩnh
Núi Ngàn Hống gắn với truyền thuyết về ông Đùng – một người khổng lồ đã gom nhặt các ngọn núi nằm rải rác từ vùng châu thổ sông Lam và sông La để tạo thành dãy núi Hồng Lĩnh ngày nay. Ông Đùng còn đào quặng sắt ở núi và truyền dạy nghề rèn cho dân làng Minh Chàng – Minh Lương.
Theo truyền thuyết, Hồng Lĩnh từng là kinh đô của nước Việt cổ – Việt Thường thị. Lúc bấy giờ, vua Kinh Dương Vương đã chọn Hồng Lĩnh làm kinh đô sau khi ngắm nhìn cảnh quan hùng vĩ nơi đây. Đây cũng là nơi Kinh Dương Vương đã kết duyên cùng Thần Long và sinh ra Lạc Long Quân. Dù chỉ là truyền thuyết nhưng câu chuyện đã góp phần khắc họa sâu đậm về dấu ấn lịch sử trên dãy núi huyền thoại.
Núi Hồng Lĩnh gắn với nhiều câu chuyện huyền thoại vẫn được lưu truyền đến ngày nay (Ảnh: Sưu tầm)
Các nhà khảo cổ học cũng đã phát hiện nhiều hiện vật từ thời kỳ đồ đá mới, đồ đồng và đồ sắt quanh khu vực núi Hồng, chứng tỏ nơi đây từng có cư dân Việt cổ sinh sống từ rất lâu đời. Qua hàng nghìn năm lịch sử, dãy Hồng Lĩnh đã chứng kiến nhiều sự kiện bi hùng và trở thành biểu tượng của văn hóa xứ Nghệ – văn hóa Hồng Lam.
3. Vẻ đẹp của núi Hồng Lĩnh
Núi Hồng Lĩnh không chỉ có khung cảnh hùng vĩ, trùng điệp của đại ngàn mà còn sở hữu hệ thống khe suối và hồ nước phong phú. Các khe suối như: khe Hạ Vàng, khe Hoa, khe Tượng, khe Hoàng Ngưu, và suối Tiên dù không sâu nhưng nước luôn trong vắt, chảy róc rách quanh năm. Trên núi có nhiều mạch nước ngầm hình thành các hồ tự nhiên như: bàu Kim Cương rộng 30 mẫu, hồ Thiên Tượng và bàu Tiên rộng hàng trăm mẫu với làn nước xanh trong vắt.
Dãy núi huyền thoại còn có tám dải đường truông nối từ Tây sang Đông, từ Bắc xuống Nam. Trong đó, truông Cộng Khánh từ Kẻ Lách vào Kẻ Treo là con đường Truông Hống – Đò Cài mà đại thi hào Nguyễn Du từng đi qua để gặp gỡ bạn bè và nghe hát ví giặm xưa kia.
Vẻ đẹp núi Hồng Lĩnh Hà Tĩnh nhìn từ thị xã Hồng Lĩnh (Ảnh: Sưu tầm)
4. Những di tích lịch sử, văn hoá, tâm linh tại núi Hồng Lĩnh
Ngoài khung cảnh thiên nhiên hoang sơ, kỳ vĩ, núi Hồng Lĩnh còn ghi dấu ấn với những công trình tâm linh cổ kính, mang đậm giá trị về văn hóa, lịch sử. Dưới đây là 7 quần thể đền, chùa nổi tiếng nằm trên danh thắng núi Hồng:
4.1. Chùa Hương Tích – “Hoan Châu đệ nhất danh lam”
Chùa Hương Tich hay còn gọi Hương Tích Cổ Tự, nằm lưng chừng đỉnh Hương Tích ở độ cao 650m thuộc xã Thiên Lộc, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh. Ngôi chùa với kiến trúc độc đáo nằm giữa đại ngàn kỳ vĩ này được mệnh danh “Hoan Châu đệ nhất danh lam” nghĩa là ngôi chùa đẹp nhất vùng Hoan Châu (xứ Nghệ).
Chùa Hương Tích giữa lưng chừng dãy núi Hồng Lĩnh (Ảnh: Sưu tầm)
4.2. Đền Cả
Đền Cả có địa chỉ ở tổ dân phố Hầu Đền, phường Trương Lương, thị xã Hồng Lĩnh là ngôi đền nổi tiếng linh thiêng dưới chân núi Hồng Lĩnh. Đền còn được gọi là Dinh đô quan Hoàng Mười hay Mỏ Hạc Linh Từ. Trước đây, đền có quy mô lớn nhất tổng nên được gọi là “Đền Cả”. Ngôi đền được xây dựng trên vùng đất đắc địa nơi giao nhau của ba con sông: sông Lam, sông La và sông Minh, tạo nên thế đất hình con Hạc.
Ngôi đền Cả linh thiêng dưới chân núi Hồng Lĩnh (Ảnh: Sưu tầm)
4.3. Chùa Hang
Chùa Hang nằm ở phường Bắc Hồng, thị xã Hồng Lĩnh, cách thành phố Hà Tĩnh khoảng 30km về phía Bắc. Chùa được xây dựng trên nền tảng tự nhiên của một hang động nhỏ ở mé sườn Tây đỉnh núi Mồng Gà, thuộc dãy núi Hồng Lĩnh. Sau thời gian dài bị quên lãng, chùa đã được phục dựng, trở thành quần thể tín ngưỡng với nhiều khu vực thờ tự uy nghiêm, thanh tịnh nằm lưng chừng núi, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên thơ mộng.
Khung cảnh thiên nhiên thơ mộng tại chùa Hang (Ảnh: Sưu tầm)
4.4. Chùa Thiên Tượng
Chùa Thiên Tượng được xây dựng vào thế kỷ XIV thời nhà Trần, nằm ở phía Tây ngọn Thiên Tượng thuộc dãy núi Hồng Lĩnh, thuộc tổ dân phố Quỳnh Lâm, phường Trung Lương, thị xã Hồng Lĩnh. Sau lưng chùa là khối đá hình con voi, phía trước là chùa Long Đàm và có hướng “tiền thủy, hậu sơn”. Chùa Thiên Tượng từng được mệnh danh là “Hoan Châu đệ nhị danh thắng”, chỉ xếp sau chùa Hương Tích. Ngôi chùa được xây dựng theo lối chữ Công (工) gồm nhiều công trình, tòa tháp cổ, gắn với các truyền thuyết về dãy núi thiêng. Khuôn viên chùa có cảnh sắc tuyệt đẹp và được giới hạn bởi hai con suối bắt nguồn từ đỉnh Thiên Tượng, hợp thành hồ rộng dưới chân núi.
Khuôn viên thanh tịnh của chùa Thiên Tượng (Ảnh: Sưu tầm)
4.5. Quần thể di tích văn hóa – lịch sử Tiên Sơn
Quần thể di tích lịch sử – văn hóa Tiên Sơn nằm dưới chân núi Hồng Lĩnh, thuộc tổ dân phố Tiên Sơn, phường Trung Lương, TX Hồng Lĩnh. Trải rộng trên diện tích khoảng 2 ha, quần thể di tích bao gồm nhiều công trình kiến trúc mang đậm giá trị văn hóa tâm linh như: đền thờ Thánh mẫu, đền bà Chúa Kho, đền Tiên, chùa Tiên và đền thờ lục vị thánh tổ nghề.
Chùa Tiên Sơn trong quần thể di tích văn hóa – lịch sử Tiên Sơn (Ảnh: Sưu tầm)
4.6. Khu di tích Đại Hùng
Khu di tích lịch sử văn hóa Đại Hùng là nơi giao thoa giữa Phật giáo và tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên với ngôi cổ tự Đại Hùng được xây dựng vào thế kỷ XIV và đền thờ Thủy tổ Kinh Dương Vương, Lạc Long Quân và các Vua Hùng. Truyền thuyết kể rằng, Kinh Dương Vương xưa kia đã chọn núi Hồng Lĩnh để dựng kinh thành Xích Quỷ. Hàng năm, khu di tích tổ chức nhiều lễ hội, nổi bật là lễ húy kỵ Kinh Dương Vương ngày 18 tháng Giêng và lễ Giỗ Tổ Hùng Vương ngày 10/3 Âm lịch.
Khu di tích lịch sử văn hóa Đại Hùng trên dãy núi Hồng Lĩnh (Ảnh: Sưu tầm)
4.7. Chùa Chân Tiên
Chùa Chân Tiên nằm ở thôn Yên Điềm, xã Lộc Hà, tọa lạc trên núi Am Tiên của dãy Hồng Lĩnh. Ngôi chùa được xây dựng vào thời nhà Trần (thế kỷ XIII) và vẫn giữ được nét cổ kính, thâm nghiêm dù đã trải qua nhiều lần trùng tu. Ngoài kiến trúc ấn tượng, chùa còn có phong cảnh tuyệt đẹp với rừng thông xanh mát bao quanh và nhiều chứng tích lịch sử hào hùng, trở thành địa chỉ giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Đặc biệt, chùa còn lưu giữ nhiều hiện vật thờ tự quý có niên đại hàng trăm năm và một số chứng tích huyền thoại như: dấu chân tiên, nền Sơn Tinh, bàn cờ tiên…
Khung cảnh thâm nghiêm của chùa Chân Tiên (Ảnh: Sưu tầm)
Với cảnh quan hùng vĩ, những di tích cổ kính và truyền thuyết ly kỳ, núi Hồng Lĩnh thực sự là điểm đến hấp dẫn cho hành trình du lịch Hà Tĩnh. Đó sẽ là hành trình trải nghiệm đáng nhớ khi bạn có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ, kỳ vĩ, tận hưởng bầu không khí tinh khôi trong lành của đại ngàn và chiêm bái nhiều công trình tâm linh uy nghiêm, cổ kính.
