Hội Bài Chòi – một loại hình trò chơi dân gian và nghệ thuật biểu diễn đặc sắc của vùng duyên hải – đã trở thành một phần sinh động, giàu bản sắc trong đời sống văn hóa cộng đồng của Đắk Lắk.
Bài Chòi là gì?
Bài Chòi là trò chơi dân gian lâu đời của cư dân Nam Trung Bộ. Vừa là hình thức nghệ thuật diễn xướng, vừa là trò chơi trí tuệ đậm tính dân gian, Bài Chòi phản ánh đời sống lao động và tinh thần của người dân vùng trung du và ven biển, nay đã lan tỏa và được tiếp nhận tích cực tại các khu vực phía Đông tỉnh Đắk Lắk như Sơn Hòa, Sông Hinh, Đồng Xuân.
Lễ hội Bài Chòi
Lễ hội Bài Chòi diễn ra vào dịp Tết Nguyên Đán và các lễ hội mùa xuân, thường được tổ chức tại các sân đình, quảng trường buôn làng hoặc khoảng đất trống rộng. Trò chơi không mang tính sát phạt mà thiên về giải trí, đối đáp, mang đến không khí rộn ràng đầu năm mới. Tại các địa phương như thị trấn Hai Riêng, xã An Chấn, An Dân, Long Thủy (tên gọi cũ)…, lễ hội Bài Chòi được tổ chức trong không khí rộn ràng, thu hút đông đảo người dân và du khách.
Lời hát Bài Chòi
Lời hát bài chòi được truyền khẩu từ đời này sang đời khác. Các Anh Hiệu và Chị Hiệu – người điều khiển trò chơi – là những nghệ nhân có khả năng ứng biến linh hoạt, sử dụng lối nói vần hài hước, vừa mang tính giáo dục vừa đầy trí tuệ dân gian. Nhiều nghệ sĩ biểu diễn tại các địa phương như Sơn Hòa, Đồng Xuân, Sông Hinh… vẫn duy trì sinh hoạt nghệ thuật Bài Chòi truyền thống.
Cách chơi Bài Chòi
Người chơi mua thẻ và ngồi trên các chòi dựng bằng tre nứa. Một số người khác tham gia từ phía dưới sân. Khi Anh Hiệu hô to tên bài, người chơi có bài trùng tên sẽ gõ mõ báo hiệu. Bài Chòi không chỉ là trò chơi may mắn mà còn là dịp để thể hiện kỹ năng diễn xướng, ứng đối, và giáo dục đạo đức truyền thống.
Lịch sử phát triển
Bài Chòi trải qua ba giai đoạn phát triển: từ hình thức đơn sơ với một Anh Hiệu, đến thời kỳ đối đáp ca kịch phức tạp hơn, và cuối cùng là sân khấu hóa với ánh đèn, đạo cụ và trang phục. Trong hành trình di sản mới, bài chòi tại các huyện phía Đông tỉnh Đắk Lắk đang từng bước được phục dựng và đưa vào chương trình bảo tồn văn hóa địa phương.
Giá trị và định hướng bảo tồn
Hội Bài Chòi được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia từ năm 2014. Ngày nay, tại các xã như An Chấn, An Dân, hoặc Long Thủy (thuộc tỉnh Đắk Lắk), lễ hội Bài Chòi vẫn được duy trì mỗi dịp đầu xuân. Việc đưa trò chơi dân gian này vào hoạt động cộng đồng, trường học và các chương trình lễ hội văn hóa đã góp phần giữ gìn bản sắc của vùng đất phía Đông tỉnh.
Trong không gian văn hóa của Đắk Lắk hôm nay, Hội Bài Chòi không chỉ là trò chơi vui xuân, mà còn là cầu nối ký ức văn hóa – nghệ thuật giữa Tây Nguyên và duyên hải miền Trung.