1. Hương vị quê nhà kết tinh trong một miếng kẹo: Kẹo cu đơ Hà Tĩnh
Giữa muôn vàn đặc sản miền Trung, kẹo cu đơ Hà Tĩnh như một biểu tượng thân thương, giản dị mà sâu sắc. Món kẹo nhỏ bé ấy không chỉ mang trong mình vị ngọt của đường mật, độ giòn của lạc rang, mùi thơm của gừng mà còn chất chứa bao tình quê, hồn đất và tinh hoa lao động của người dân Hà Tĩnh. Kẹo cu đơ không phải là món ăn cầu kỳ, nhưng lại đủ sức gợi nhớ, gợi thương, gợi cả một miền ký ức – nơi quê hương không chỉ ở trong tim, mà còn tan chảy trên đầu lưỡi.
2. Nguồn gốc – Cái tên “cu đơ” ra đời từ đâu?
Cái tên “kẹo cu đơ” nghe mộc mạc, dân dã, như chính con người xứ Hà Tĩnh vậy. Có nhiều cách lý giải về tên gọi đặc biệt này, nhưng truyền thuyết được nhắc đến nhiều nhất kể rằng: vào thời Pháp thuộc, một ông chủ người Pháp có biệt danh là “cụ Deux” (cụ Hai) rất thích ăn món kẹo lạc truyền thống của người Hà Tĩnh. Về sau, người dân đọc trại từ “cụ Deux” thành “cu đơ” – một cách gọi thân quen, gần gũi và rất đời thường.
Từ đó, món kẹo này không chỉ được lưu truyền qua nhiều thế hệ mà còn trở thành đặc sản nổi tiếng bậc nhất của Hà Tĩnh, đi cùng năm tháng với biết bao người con xa quê.
3. Nguyên liệu và cách làm – Mỗi bước là một sự chỉn chu
Kẹo cu đơ chuẩn vị Hà Tĩnh được làm từ mật mía, lạc rang, gừng tươi, mạch nha và bánh tráng. Nguyên liệu tuy đơn giản nhưng để tạo nên một mẻ kẹo ngon lại đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm lâu năm.
Mật mía được đun sôi đều tay đến khi chuyển màu cánh gián và có độ dẻo sánh thì cho thêm gừng giã nhuyễn để tạo hương thơm cay dịu. Lạc rang giòn được đảo đều trong hỗn hợp mật nóng, tạo thành lớp nhân thơm ngậy, béo bùi. Lớp hỗn hợp này sau đó được đổ lên một lớp bánh tráng mỏng, rồi ép thêm một lớp bánh tráng nữa bên trên để tạo thành hình tròn dẹt đặc trưng. Khi nguội lại, kẹo trở nên giòn, cắn vào có thể nghe rõ tiếng “rắc” giòn tan, mùi thơm hòa quyện giữa mật, gừng và lạc vô cùng hấp dẫn.
4. Cách thưởng thức – Một miếng kẹo, một chén trà, tròn vị đậm tình
Người Hà Tĩnh có thói quen ăn kẹo cu đơ với trà xanh nóng, vị ngọt đậm của kẹo được trung hòa bằng vị chát dịu của trà, tạo nên một tổ hợp hoàn hảo. Kẹo cu đơ không ăn vội, mà phải chậm rãi để cảm nhận từng lớp hương – từ giòn tan bánh tráng đến ngậy bùi lạc rang, ngọt thanh mật mía và cay nồng của gừng. Đó là cách để tận hưởng trọn vẹn cái tình, cái nghĩa quê nhà.
5. Biểu tượng của Hà Tĩnh – Gói cả quê hương trong món quà nhỏ
Không phải ngẫu nhiên mà kẹo cu đơ được xem là món quà “quốc dân” của Hà Tĩnh. Bất cứ ai từng ghé thăm vùng đất này đều ít nhất một lần mang về vài gói cu đơ làm quà. Mỗi chiếc kẹo không chỉ là thức ăn, mà còn là một lời nhắn gửi: về tình người chân chất, về miền đất đầy nắng gió nhưng đậm đà nghĩa tình.
Ngày nay, cu đơ đã trở thành sản phẩm đặc trưng trong các hội chợ, lễ hội văn hóa địa phương, được sản xuất với quy trình đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, đóng gói đẹp mắt để phục vụ du khách. Tuy nhiên, những cơ sở gia truyền tại TP Hà Tĩnh, Hương Sơn, Can Lộc,… vẫn luôn giữ được hương vị truyền thống được người dân tin chọn.
6. Gìn giữ hồn quê – Cu đơ trong đời sống hôm nay
Dù đã đi xa khỏi mảnh đất Hà Tĩnh, nhiều người con quê hương vẫn giữ thói quen tìm mua hoặc tự làm cu đơ mỗi dịp lễ Tết, ngày giỗ, hoặc đơn giản là để vơi đi nỗi nhớ nhà. Những cơ sở sản xuất lâu năm như Cu Đơ Phong Nga, Cu Đơ Hồng Lam, Cu Đơ Thành Sen… đã trở thành thương hiệu quen thuộc, góp phần đưa món kẹo đặc sản này vươn ra khỏi phạm vi tỉnh, tiếp cận du khách trong và ngoài nước.
Trong dòng chảy hiện đại, kẹo cu đơ không chỉ còn là món ăn dân dã, mà đang trở thành một phần của bản sắc văn hóa ẩm thực Hà Tĩnh, được giới thiệu trong các chương trình du lịch, văn hóa ẩm thực, và cả trong không gian bếp của những người xa quê.
