Hội đua bò Bảy Núi là một trong những lễ hội dân gian độc đáo và lâu đời nhất ở vùng đồng bằng sông Cửu Long, được tổ chức bởi đồng bào Khmer sinh sống quanh khu vực Thất Sơn (Bảy Núi) thuộc tỉnh An Giang mới. Với sự kết hợp giữa thể thao nông nghiệp, tín ngưỡng và cộng đồng, lễ hội không chỉ mang tính giải trí mà còn là biểu tượng văn hóa giàu bản sắc dân tộc.
“Các đôi bò tranh tài kịch tính.”
1. Vị trí địa lý – Đơn vị hành chính mới
Sau sáp nhập, Hội đua bò Bảy Núi được tổ chức chính tại hai địa phương thuộc tỉnh An Giang mới:
- Huyện Tri Tôn: diễn ra tại các xã Châu Lăng, Tà Đảnh, Lương Phi, Ô Lâm, An Tức, Cô Tô
- Huyện Tịnh Biên: tổ chức tại xã An Cư, xã Vĩnh Trung, xã Nhơn Hưng, xã Tân Tuyến, xã Ba Chúc
Các địa phương này đều là vùng sinh sống tập trung của đồng bào Khmer, có truyền thống gắn bó lâu đời với lễ hội và tín ngưỡng nông nghiệp.
2. Nguồn gốc và ý nghĩa lễ hội
Lễ hội bắt nguồn từ tục lễ Sene Dolta của người Khmer – lễ cúng ông bà tổ tiên vào cuối tháng 8 âm lịch, kết hợp với nghi thức cày tạ ơn ruộng đất sau mùa vụ.
Từ phong tục cày ruộng lễ, người Khmer chọn ra những cặp bò khỏe nhất để thi tài, dần hình thành nên Hội đua bò Bảy Núi – vừa thể hiện sức mạnh lao động, vừa là dịp hội làng lớn nhất trong năm.
“Những cặp bò khỏe nhất thể hiện sức mạnh”
Ý nghĩa chính của lễ hội:
- Tưởng nhớ tổ tiên – tri ân đất trời
- Cầu cho mùa màng bội thu, mưa thuận gió hòa
- Gắn kết cộng đồng, phát huy tinh thần thể thao và lễ nghĩa dân gian
3. Cách thức tổ chức – Luật lệ đua bò
3.1 Thời gian tổ chức:
- Diễn ra vào dịp Sene Dolta (25–27/8 âm lịch), tập trung nhất là ngày 26 âm lịch
- Một số năm được tổ chức mở rộng thành Giải đua bò truyền thống cấp tỉnh
3.2 Địa điểm thi đấu:
- Trên sân ruộng lầy, đã thu hoạch lúa, được san bằng và giữ ẩm
- Mỗi đường đua dài khoảng 120m, rộng 5m, chia làm 2 làn thi đấu
3.3 Thể lệ thi đấu:
- Mỗi lượt gồm 2 cặp bò, do nài bò điều khiển bằng dây cương và bàn đạp gỗ
- Đua theo hình thức loại trực tiếp, ai cán đích trước và không phạm quy thì thắng
- Mỗi trận kéo dài chỉ khoảng 10–15 giây, nhưng cực kỳ kịch tính, đòi hỏi sức bền, kỹ năng và sự phối hợp hoàn hảo giữa nài và cặp bò
4. Phần lễ và phần hội
4.1 Phần lễ:
- Do các chùa Khmer địa phương tổ chức: lễ cúng Dolta, lễ cầu an, tưởng niệm tổ tiên, các anh hùng dân tộc Khmer
- Tổ chức ở các chùa như Chùa Tà Miệt (xã Ô Lâm), Chùa Xvayton (Ba Chúc), Chùa Soài So (Châu Lăng)…
4.2 Phần hội:
- Đua bò là hoạt động chính, kết hợp:
- Văn nghệ Khmer (múa Romvong, hát dân gian)
- Thi nấu ăn dân tộc, hội chợ ẩm thực Khmer
- Biểu diễn đờn ca tài tử, trò chơi dân gian
- Giới thiệu sản phẩm OCOP, làng nghề dệt thổ cẩm
5. Vai trò trong phát triển du lịch – kinh tế – văn hóa
5.1 Văn hóa:
- Gìn giữ nét đẹp truyền thống của đồng bào Khmer vùng Bảy Núi
- Là dịp giao lưu văn hóa giữa các dân tộc: Khmer – Kinh – Chăm – Hoa
5.2 Du lịch:
- Thu hút hàng chục ngàn lượt khách mỗi năm đến các xã Châu Lăng, Ba Chúc, An Cư, Cô Tô…
Hội đua bò Bảy Núi tranh cúp Truyền hình An Giang lần thứ 28 năm 2023 thu hút nhiều người dân đến theo dõi, cổ vũ.
- Kết hợp với các điểm du lịch nổi bật: rừng tràm Trà Sư, núi Cấm, chùa Tà Pạ, khu di tích Ba Chúc
5.3 Kinh tế:
- Tạo sinh kế cho người nuôi bò, nài bò, thợ rèn yên, người trồng cỏ, tổ chức dịch vụ hậu cần
- Kết nối tiêu thụ các đặc sản địa phương: bánh xèo Khmer, bò xào sả ớt, đường thốt nốt, mắm thái, khô cá lóc Tri Tôn…
6. Bảo tồn và phát huy
Tỉnh An Giang mới đã có nhiều chính sách bảo tồn và phát triển lễ hội:
- Tổ chức giải đua bò cấp tỉnh định kỳ vào tháng 8 âm lịch
Hội đua bò Bảy Núi An Giang năm 2024 đã thu 64 đôi bò đến tranh tài
- Hỗ trợ hộ Khmer nuôi bò đua, tập huấn kỹ thuật và tổ chức đội nài trẻ
- Xây dựng sân đua chuyên nghiệp tại xã Châu Lăng (Tri Tôn) và An Cư (Tịnh Biên)
- Kết hợp phát triển du lịch cộng đồng Khmer, giữ gìn văn hóa – trang phục – ẩm thực dân tộc
7. Kết luận
Hội đua bò Bảy Núi không chỉ là một hoạt động thể thao dân gian hấp dẫn, mà còn là di sản văn hóa phi vật thể độc đáo, phản ánh nếp sống – tín ngưỡng – tinh thần đoàn kết của cộng đồng người Khmer vùng Bảy Núi. Trong bối cảnh mới của tỉnh An Giang sau sáp nhập, lễ hội tiếp tục khẳng định vai trò như một biểu tượng văn hóa – du lịch tiêu biểu của miền biên giới Tây Nam Tổ quốc.