Trong kho tàng diễn xướng dân gian vùng Nam Bộ, hát sắc bùa Phú Lễ là một trong những hình thức nghệ thuật độc đáo kết hợp giữa tín ngưỡng truyền thống và đời sống cộng đồng. Nguồn gốc của loại hình này bắt đầu từ Phú Lễ, nay là một phần của tỉnh Vĩnh Long mới sau khi sáp nhập hành chính. Với ý nghĩa thiêng liêng trong việc cầu may, trừ tà, chúc phúc đầu năm, hát sắc bùa đã trở thành một tập tục không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân địa phương.
Hát Sắc bùa Phú Lễ là một trong 6 hình thức diễn xướng dân gian bên cạnh: hò, lý, hát ru, lối vè, Nói thơ Vân Tiên. Hát sắc bùa Phú Lễ đã chính thức được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia vào 23/01/2017.
Hát sắc bùa thường diễn ra vào dịp Giao thừa và những ngày đầu xuân, khi không khí Tết cổ truyền tràn ngập các làng quê. Mỗi đoàn hát gồm 6 đến 10 người, là nam giới khỏe mạnh, ăn mặc chỉnh tề trong áo dài, khăn đóng truyền thống, tay cầm kiếm gỗ, cờ ngũ sắc, mõ, trống nhỏ và đèn lồng, vừa đi vừa cất lời ca chúc tụng đến từng gia đình trong làng. Những bài hát được trình bày theo thể thức cổ truyền, có nhịp điệu vui tươi, rộn ràng, với nội dung mong cầu một năm mới an khang, thịnh vượng, mùa màng tốt tươi, gia đạo bình an.
Khi đến trước mỗi nhà, đoàn hát thực hiện nghi thức theo trình tự: người dẫn đầu sẽ gõ mõ và hô vang lời chào, sau đó các thành viên đồng thanh hát vang những lời chúc mừng năm mới. Một người trong đoàn sẽ đọc bài văn tế ngắn bằng lối nói vè, nói lối, vừa trang nghiêm vừa dí dỏm, mang sắc thái hóm hỉnh, dễ đi vào lòng người. Chủ nhà sẽ mời đoàn vào sân, thắp hương và “lì xì” lấy may – không chỉ như một hình thức cảm ơn mà còn là sự tiếp nhận điều lành đầu năm.
Điểm độc đáo của hát sắc bùa Phú Lễ không chỉ nằm ở nội dung ca từ truyền miệng đầy sáng tạo, mà còn ở sự gắn kết cộng đồng, thể hiện tình làng nghĩa xóm sâu sắc. Mỗi lời chúc, mỗi bước chân của đoàn hát là một sợi dây vô hình kết nối giữa quá khứ – hiện tại, giữa người với người trong không khí đoàn viên ngày Tết. Đây cũng là dịp để người trẻ học hỏi và tiếp nối truyền thống, góp phần giữ gìn một tập tục văn hóa cổ truyền đặc sắc của người Nam Bộ.
Năm 2014, hát sắc bùa Phú Lễ đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Từ đó đến nay, loại hình nghệ thuật này đã được chính quyền và cộng đồng địa phương không ngừng gìn giữ, phục dựng và phát huy. Tỉnh Vĩnh Long mới đã tổ chức nhiều cuộc thi, liên hoan hát sắc bùa, đưa nội dung này vào các chương trình giáo dục và lễ hội Tết Nguyên đán, đồng thời hỗ trợ các nghệ nhân cao tuổi truyền dạy lại cho thế hệ trẻ.
Trong dòng chảy hiện đại hóa, hát sắc bùa Phú Lễ vẫn giữ được hồn cốt của một phong tục dân gian mang tính nhân văn sâu sắc. Đây không chỉ là tiếng hát đầu năm, mà còn là bản sắc văn hóa, là lời nhắn gửi của quá khứ đến tương lai, và là niềm tự hào của người dân tỉnh Vĩnh Long mới – vùng đất hội tụ những tinh hoa văn hóa dân tộc ở đồng bằng sông Cửu Long.
