1. Món quà từ núi rừng Hương Sơn – Tinh túy từ thiên nhiên ban tặng
Nằm giữa những dãy núi đá vôi hùng vĩ, vùng đất Hương Sơn (Hà Tĩnh) từ lâu đã nổi danh là nơi sinh ra giống dê núi thơm ngon bậc nhất miền Trung. Không chỉ đơn thuần là một món ăn đặc sản, dê núi Hương Sơn còn là kết tinh của thổ nhưỡng đặc biệt, khí hậu khắt khe và tập quán chăn thả tự nhiên của người dân bản địa. Những con dê nơi đây sống hoang dã, leo trèo trên núi đá, ăn lá rừng, uống nước suối nên thịt chắc, ít mỡ, thơm đặc trưng và giàu dinh dưỡng. Một bữa ăn với dê Hương Sơn không chỉ là sự thưởng thức ẩm thực, mà còn là hành trình khám phá văn hóa núi rừng đậm đà bản sắc.
2. Nguồn gốc và tập quán nuôi dê truyền thống
Chuyện nuôi dê ở Hương Sơn đã có từ bao đời. Khác với chăn nuôi công nghiệp, dê ở đây được thả rông trên triền núi đá – nơi có vô vàn loài cây thuốc nam quý, cây rừng và thảo dược mọc hoang. Nhờ điều kiện sống hoàn toàn tự nhiên và vận động thường xuyên, đàn dê phát triển khỏe mạnh, ít bệnh tật, không dùng chất tăng trưởng hay thức ăn công nghiệp. Việc nuôi dê gần như gắn bó mật thiết với đời sống nông dân miền sơn cước, trở thành một nét văn hóa canh tác đặc trưng.
3. Cách chế biến – Đa dạng mà tinh tế
Dê núi Hương Sơn có thể được chế biến thành nhiều món ăn khác nhau, mỗi món là một lớp hương vị riêng biệt, vừa mộc mạc, vừa cầu kỳ, phản ánh sự tinh tế trong ẩm thực vùng cao. Nổi bật trong số đó là dê tái chanh, với thịt dê được thái lát mỏng, trộn cùng gừng, riềng, sả, lá chanh rồi rưới nước cốt chanh, tạo nên vị chua thanh mát quyện cùng vị thơm cay của các loại gia vị. Dê hấp tía tô lại mang đến trải nghiệm nhẹ nhàng hơn, giữ trọn vị ngọt của thịt và thoảng hương thơm dược liệu. Các món như dê xào lăn, dê nướng đá, dê xối xả, cháo dê hay lẩu dê thuốc bắc cũng đều được ưa chuộng nhờ sự kết hợp hài hòa giữa độ mềm, ngọt và đậm đà của thịt. Một yếu tố không thể thiếu làm nên sự hấp dẫn của món dê Hương Sơn là nước chấm – thường là tương bần pha gừng, tỏi, ớt hoặc chao trắng đánh cùng dấm – thứ nước chấm dân dã nhưng tinh tế, giúp tôn vinh trọn vẹn hương vị núi rừng trong từng miếng thịt.
4. Cách thưởng thức – Một bữa ăn, trọn tình vùng cao
Người Hương Sơn thường mổ dê vào dịp giỗ chạp, lễ tết hay tiếp khách quý. Một mâm thịt dê đủ món, ăn kèm các loại rau rừng, chuối xanh, sung muối và chén rượu trắng cay nồng là phong cách thưởng thức đúng điệu. Đó không chỉ là một bữa ăn, mà là sự chia sẻ thân tình, là tấm lòng hiếu khách đậm chất miền núi.
5. Vai trò trong đời sống văn hóa – Từ mâm cỗ đến bản sắc địa phương
Dê núi không chỉ là sản vật kinh tế mà còn đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của người dân Hương Sơn. Trong các dịp lễ hội truyền thống như lễ hội Hải Thượng Lãn Ông, lễ hội đền Cánh Tiên, dê là món cúng không thể thiếu trên mâm lễ. Bên cạnh đó, việc mổ dê còn là biểu tượng của sự hiếu nghĩa, sung túc và cầu chúc thịnh vượng.
Hiện nay, nhờ vào tiềm năng ẩm thực nổi bật, dê núi Hương Sơn đã được xây dựng thành sản phẩm OCOP cấp tỉnh, mở rộng quy mô sản xuất và được tiêu thụ tại nhiều nhà hàng lớn khắp cả nước. Các trang trại, hợp tác xã chăn nuôi dê kết hợp du lịch trải nghiệm cũng đang từng bước hình thành, mở ra hướng phát triển bền vững cho kinh tế vùng cao.
