Bánh phồng Sơn Đốc, xuất xứ từ xã Hưng Nhượng,(thuộc tỉnh Bến Tre trước đây, nay thuộc Vĩnh Long mới), là một trong những món đặc sản truyền thống gắn bó mật thiết với đời sống nông thôn miệt vườn. Mỗi chiếc bánh mang trong mình vị ngọt hậu của dừa, độ giòn rộp đặc trưng, và quan trọng nhất là tâm huyết của người thợ làm bánh thủ công qua nhiều thế hệ.
Để làm ra bánh phồng đạt chuẩn, khâu chọn gạo là yếu tố quyết định. Gạo ngon nhất là loại gạo nếp mới, thơm, được xay nhuyễn tại chỗ. Nước cốt dừa cũng phải là dừa tươi, hái trong ngày từ những vườn dừa xanh rì đặc trưng vùng Hưng Nhượng. Gạo và nước dừa được trộn đều với nhau theo tỷ lệ gia truyền, sau đó cho vào cối gỗ hoặc cối đá để ép lấy phần bột dẻo. Bột được nhào kỹ, cán mỏng rồi cắt thành từng khoanh tròn hoặc hình bầu dục đều nhau. Giai đoạn phơi bánh ngoài trời đòi hỏi người thợ phải “cảm nắng” rất tốt – trời phải nắng đều, gió nhẹ để bánh khô nhanh nhưng không bị nứt hay biến dạng. Chỉ cần một ngày âm u, bánh dễ bị mốc, phải bỏ cả mẻ.
Khi bánh khô giòn, được thu vào và cất kỹ. Khi ăn, người ta chiên trong chảo ngập dầu, bánh sẽ phồng rộp lên tròn đều như chiếc quạt nhỏ, màu trắng ngà và tỏa hương thơm ngậy từ dừa. Có nơi chiên với phụ gia để bánh giữ được độ giòn lâu hơn, nhưng các hộ truyền thống ở Hưng Nhượng vẫn ưa chuộng cách làm nguyên bản. Bánh phồng có thể ăn chơi, chấm mắm ruốc, hoặc làm món khai vị ngày Tết. Trong mâm cỗ cúng ông bà tổ tiên của người miền Tây, bên cạnh bánh tét, bánh ít, luôn có sự góp mặt của một dĩa bánh phồng trắng ngà – giản dị mà thiêng liêng.
Nghề làm bánh phồng ở Hưng Nhượng đã có lịch sử hàng trăm năm, trải qua nhiều biến động nhưng vẫn giữ được hồn cốt nhờ những tổ thợ gia truyền. Mỗi người thợ có thể làm từ 300 đến 400 chiếc bánh mỗi ngày, tùy theo thời tiết và kinh nghiệm. Trong những ngày giáp Tết, làng nghề trở nên nhộn nhịp hơn bao giờ hết: tiếng trộn bột, tiếng cán bánh, tiếng cười nói rộn ràng. Không khí lao động hăng say len lỏi qua từng mái nhà lá, từng sân phơi rộng rãi ngập nắng. Với người dân nơi đây, làm bánh phồng không chỉ là nghề kiếm sống, mà còn là niềm tự hào, là ký ức gắn liền với tuổi thơ và gia đình.
Ngày nay, nhiều người trẻ ở Hưng Nhượng đã bắt đầu tiếp nối nghề cũ, đồng thời cải tiến một số khâu bằng máy móc như xay gạo, cán bột, để giảm công sức lao động mà vẫn giữ được hương vị truyền thống. Một số hộ còn xây dựng thương hiệu, đóng gói hút chân không, phân phối đi khắp cả nước và xuất khẩu ra nước ngoài, đặc biệt là cộng đồng Việt kiều yêu hương vị quê nhà. Dù vậy, nét đặc trưng của bánh phồng Sơn Đốc vẫn là sự chân phương, không chất bảo quản, không hương liệu công nghiệp.
Giá bánh phồng hiện dao động từ 50.000 đến 80.000 đồng mỗi ký, tùy loại và cách đóng gói. Nhiều nơi còn cho phép đặt hàng trực tuyến, giao tận nơi vào dịp Tết hoặc lễ lớn. Không cần đến tận Bến Tre – Vĩnh Long, người xa quê vẫn có thể thưởng thức vị giòn rụm, béo nhẹ đặc trưng của món ăn này, như một cách kết nối với mảnh đất đã sinh ra biết bao tinh hoa ẩm thực miền sông nước.
Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, bánh phồng Sơn Đốc không chỉ là món ăn dân dã mà còn là biểu tượng văn hóa, thể hiện sự khéo léo và sáng tạo của người dân vùng đồng bằng. Mỗi chiếc bánh là kết tinh của nắng, gió, của bàn tay người thợ và tình yêu dành cho hồn quê. Nhìn một chiếc bánh phồng nở đều, trắng muốt, có thể hình dung cả một hành trình cần mẫn và tự hào mà người dân Hưng Nhượng đã và đang gìn giữ mỗi ngày.
