Giữa muôn vàn món ngon của xứ Nghệ, bánh ngào vẫn giữ một vị trí rất riêng trong trái tim người con quê nhà. Không cầu kỳ nguyên liệu, chẳng hoa mỹ trình bày, món bánh dân dã này lại chinh phục thực khách bởi vị ngọt thanh từ mật mía, chút cay ấm của gừng và sự dẻo mềm của bột nếp. Chỉ cần một bát bánh ngào nóng hổi trong ngày lạnh, ký ức tuổi thơ và hơi ấm gia đình như ùa về, khiến bất cứ ai đã từng nếm qua đều khó quên.
1. Nguồn gốc và tên gọi
Bánh ngào là món ăn truyền thống của người Nghệ An, gắn bó với những ngày lễ Tết và cả đời sống thường nhật của người dân nơi đây. Tên gọi “ngào” bắt nguồn từ công đoạn chế biến đặc biệt: bánh được ngào đều trong mật mía óng vàng, thơm nồng hương gừng. Không giống bánh trôi miền Bắc thường có nhân đậu xanh hay mè, bánh ngào xứ Nghệ thường không nhân, có hình bầu dục hoặc thon dài, dẻo mềm và đậm vị ngọt thanh.
2. Nguyên liệu và cách làm truyền thống
Nguyên liệu chính để làm bánh ngào rất giản dị: bột nếp thơm, mật mía nguyên chất và gừng tươi. Trước tiên, gạo nếp được chọn từ loại ngon nhất, đem ngâm mềm rồi xay thật mịn để bột giữ được độ dẻo. Khi nhào bột, người làm cho thêm chút muối và nước ấm để khối bột vừa mềm vừa dai, không bị nát khi luộc. Bột sau đó được để nghỉ một lúc rồi nặn thành từng viên nhỏ hình kén vừa ăn, không quá to để dễ thấm mật.
Gừng là nguyên liệu không thể thiếu trong món bánh ngào
Công đoạn luộc bánh cũng quan trọng không kém. Nước được đun sôi già, sau đó thả từng viên bánh vào. Khi thấy bánh nổi lên mặt nước, người làm nhanh tay vớt ra để bánh không bị nhão. Song song đó, mật mía được đun trong nồi riêng với chút nước lọc, thêm gừng tươi thái sợi để tạo hương thơm ấm. Bánh vừa vớt ra còn nóng sẽ được thả ngay vào nồi mật, đảo nhẹ tay để mật bao kín từng viên, vừa giữ độ mềm vừa thấm đều vị ngọt cay. Một số gia đình còn biến tấu thêm đậu xanh tán nhuyễn hoặc lạc rang giã nhỏ để tăng độ bùi béo cho món ăn.
3. Hương vị và cảm xúc
Cắn miếng bánh ngào nóng hổi, vị đầu tiên cảm nhận được là sự mềm dẻo của lớp vỏ nếp ôm trọn vị ngọt thanh của mật mía. Cái cay dịu của gừng lan ra nơi đầu lưỡi, làm ấm cổ họng, xua tan cái rét của những ngày đông xứ Nghệ. Khi bánh ngào vừa chín tới, mật mía thấm đều, ăn không hề ngấy mà để lại hậu vị ngọt ngào và hương thơm mộc mạc nơi khóe miệng.
Không chỉ là một món ăn, bánh ngào còn là ký ức tuổi thơ và hồn quê kết tinh trong từng miếng bánh. Mỗi mùa Tết về, hình ảnh những bà, những mẹ ngồi nặn bánh bên bếp lửa hồng, tiếng trẻ con ríu rít chờ bánh chín, mùi mật gừng thơm lừng khắp gian bếp… tất cả tạo nên một bức tranh sum vầy ấm áp mà người con xa quê chỉ cần nhớ tới đã thấy lòng dịu lại.
Hương vị quen thuộc mỗi lần thưởng thức
4. Giá trị văn hóa và gợi ý thưởng thức
Không chỉ là món ăn, bánh ngào còn là nét đẹp văn hóa của ẩm thực Nghệ An, mang ý nghĩa gắn kết gia đình và lưu giữ hương vị truyền thống. Ngày nay, bánh ngào xuất hiện trong nhiều hàng quán và có thể biến tấu thêm nhân đậu xanh, lạc rang hay thậm chí kết hợp cùng sữa dừa để tạo cảm giác mới lạ nhưng vẫn giữ hồn quê xưa.
