Bánh mì cay, một món ăn giản dị nhưng đậm đà hương vị, từ lâu đã trở thành biểu tượng ẩm thực đặc trưng của thành phố cảng Hải Phòng. Với nguồn gốc xuất phát từ một quán nhỏ trong ngõ Khánh Lạp trên đường Hàng Kênh những năm 1980, bánh mì cay nhanh chóng chiếm được cảm tình của người dân nơi đây và dần lan rộng ra khắp các phố phường, trở thành món ăn đường phố “bình dân nhưng không tầm thường” mà người ta có thể thưởng thức bất cứ lúc nào trong ngày.
Cái tên bánh mì cay bắt nguồn từ vị tương ớt đặc biệt ăn kèm với nhân bánh gọi là chí chương, một loại tương ớt đậm đà, cay nồng mà người gốc Hoa ở Hải Phòng quen gọi như vậy. Bánh mì cay còn được biết đến với tên gọi bánh mì que, bởi kích thước nhỏ gọn, chỉ dài hơn một gang tay và nhỏ hơn hai ngón tay, dễ dàng cầm ăn và mang theo.
Đặc điểm tạo nên sức hấp dẫn khó cưỡng của bánh mì cay không chỉ nằm ở kích thước nhỏ xinh mà còn ở sự kết hợp hài hòa giữa lớp bánh mì giòn rụm bên ngoài và phần ruột mềm mại bên trong, hòa cùng hương vị béo ngậy của pate – thành phần duy nhất làm nhân cho món ăn này.
Thực chất, bánh mì cay rất đơn giản với nguyên liệu chỉ gồm bánh mì và pate nhưng mỗi chiếc bánh được chế biến tỉ mỉ để đảm bảo độ giòn vừa phải của vỏ bánh, đồng thời ruột bánh vẫn giữ được độ mềm ẩm đặc trưng. Pate trong bánh mì cay được chuẩn bị kỹ càng, vừa đủ bùi và thơm, là điểm nhấn tạo nên sự khác biệt với các loại bánh mì có nhân thập cẩm ở nơi khác. Ngoài ra, tương ớt chí chương cũng góp phần quan trọng làm nên vị cay đậm đà, tăng thêm độ “đắt giá” cho món ăn truyền thống này.
Về cách làm bánh mì cay, dù công thức không phức tạp, nhưng từng công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và khéo léo. Bánh mì que được làm từ bột mì thông dụng nướng chín tới để đạt vỏ giòn, ruột mềm vừa đủ. Pate được chế biến từ nguyên liệu đơn giản như gan, mỡ, gia vị nhưng phải qua khâu xay nhuyễn và tẩm ướp vừa miệng, sao cho từng lát pate khi được phết vào bánh mì đem lại vị thơm béo đặc trưng. Tương ớt chí chương làm từ ớt tươi xay nhuyễn, ủ men và gia giảm các gia vị tạo nên vị cay vừa phải, không lấn át nhân pate. Tất cả kết hợp hài hòa trên chiếc bánh mì que nhỏ gọn khiến người thưởng thức nhớ mãi hương vị mộc mạc mà sâu sắc của món ăn này.
Cách ăn bánh mì cay cũng rất giản dị nhưng mang đậm dấu ấn văn hóa Hải Phòng. Người ta thường thưởng thức bánh mì cay vào mọi thời điểm trong ngày, từ bữa sáng đến bữa xế hoặc kể cả khi trời mưa lạnh, cái cảm giác cắn miếng bánh mì cay giòn rụm ngập vị pate béo ngậy, điểm xuyết chút cay nồng của tương ớt làm ấm bụng, tạo nên sự hài lòng khó diễn tả. Khi ăn, bánh mì thường được giữ nguyên phần pate được phết sẵn, chỉ cần chấm thêm tương ớt chí chương tùy khẩu vị để tăng thêm độ cay. Một số nơi còn kèm theo ly nước trà đậm đà hoặc trà nóng cho bữa ăn trọn vẹn. Đặc biệt, bánh mì cay không cần thêm nhiều loại nhân hay rau củ rườm rà mà vẫn đủ sức làm say mê thực khách bởi sự giản dị và tinh tế trong từng chiếc bánh nhỏ bé ấy.
Bánh mì cay không chỉ là món ăn vặt quen thuộc mà còn là phần ký ức thân thương của người Hải Phòng – một minh chứng sống động cho sự sáng tạo từ những điều giản dị nhất. Từ một quán nhỏ vài chục năm trước, bánh mì cay đã trở thành biểu tượng ẩm thực của đất cảng, lan tỏa hương vị ra khắp các tỉnh thành trong nước và cả vùng đất phía Bắc, mang đến trải nghiệm ẩm thực Việt đặc sắc. Chính bởi sự đơn giản mà chân thành trong hương vị, bánh mì cay không chỉ chinh phục được người dân địa phương mà còn làm say lòng những thực khách đến đất Cảng dù là một lần. Đây cũng là một phần văn hóa ẩm thực đường phố tinh tế của Việt Nam, góp phần khẳng định vị thế của bánh mì trong lòng người Việt và bạn bè thế giới.
Từ nguồn gốc lặng lẽ cho đến cách chế biến tỉ mỉ và cách thưởng thức tinh tế, bánh mì cay đã trở thành hình ảnh đại diện cho sự thân quen, giản dị mà vẫn độc đáo giữa lòng thành phố Hải Phòng. Mỗi chiếc bánh nhỏ như gói trọn hồn quê, gợi nhớ những khoảng trời ký ức, nơi mà tình người hòa quyện cùng mùi vị đặc trưng không nơi nào có được, làm nên một nét ẩm thực đậm chất miền Bắc mà bất cứ ai một lần được nếm thử đều không thể quên.
