Bánh đa Kẻ Sặt là một trong những món đặc sản truyền thống nức tiếng đã gắn bó lâu đời với đời sống văn hóa và ẩm thực vùng đồng bằng Bắc Bộ. Mặc dù có tên gọi gợi liên tưởng đến vùng đất Kẻ Sặt xưa, nhưng ngày nay bánh đa Kẻ Sặt đã lan tỏa và trở thành biểu tượng ẩm thực đặc sắc của một vùng đất gần biển giàu truyền thống nghề làm bánh. Món bánh này không chỉ nổi bật bởi hương vị đậm đà, giòn tan mà còn bởi những công đoạn chế biến tỉ mỉ, kỳ công, thể hiện sự cần cù, khéo léo và đam mê của người dân nơi đây.
Nguồn gốc bánh đa Kẻ Sặt xuất phát từ nhu cầu về loại bánh đa thượng hạng dùng trong các dịp lễ tết cũng như làm quà biếu, đưa hương vị đặc trưng của địa phương đến với mọi miền. Từ xa xưa, nghề làm bánh đa Kẻ Sặt đã là một phần không thể thiếu trong đời sống, được truyền từ đời này sang đời khác. Bí quyết mang đến mẫu bánh đặc biệt nằm ở việc sử dụng nguyên liệu gạo tẻ chọn lọc kỹ càng, thấm đẫm kinh nghiệm trong việc tráng bánh sao cho vừa đủ mỏng để giòn rụm nhưng vẫn giữ được độ dai mềm cần thiết. Nguyên liệu hỗn hợp nhân bánh đa được phối trộn từ lạc rang bùi béo, vừng thơm, dừa thái mỏng, đúng tỷ lệ kết hợp với chút gừng tươi tạo mùi hương ấm nồng quyến rũ. Sự hòa quyện tự nhiên ấy tạo nên một hương vị đặc biệt mà bánh đa nhiều nơi khác khó lòng sánh bằng.
Đặc trưng nổi bật khiến bánh đa Kẻ Sặt trở thành món đặc sản được người ta nhớ đến đầu tiên chính là sắc đỏ ấm áp của bánh, do bột gấc tự nhiên tạo nên màu sắc bắt mắt đồng thời làm tăng thêm hương thơm dịu nhẹ. Bánh được tráng đều tay trên những mặt khuôn lớn, đảm bảo độ mỏng giòn mà không dễ vỡ. Khi nướng bánh, sự khéo léo trong việc canh thời gian và nhiệt độ giúp lớp vỏ bánh chuyển sang màu đỏ bóng đẹp mắt, giòn tan nhưng vẫn giữ được vị ngọt bùi đặc trưng của gạo rang và nước cốt dừa. Lớp nhân bánh được rắc đều với sự phối hợp hoàn hảo giữa hạt lạc, vừng và dừa sợi mềm mại, tạo thành sự tương phản về kết cấu đầy thú vị khi thưởng thức. Mỗi chiếc bánh đa Kẻ Sặt khi cắn vào có tiếng giòn tan, thoảng thoảng vị cay nhẹ của gừng làm cho món ăn trở nên đặc sắc hơn trong lòng người thưởng thức.
Quy trình làm bánh đa Kẻ Sặt là sự kết tinh của nhiều công đoạn phức tạp cần sự khéo léo và kinh nghiệm lâu năm. Người thợ chọn lựa những hạt gạo tẻ chất lượng cao, vo sạch và ngâm đủ độ để khi xay tạo ra bột mềm mịn, chuẩn bị hỗn hợp gấc xay nhuyễn hòa quyện cùng bột gạo tạo màu đỏ đặc trưng. Sau đó, bánh được tráng trên khuôn lớn chỉnh nhiệt sao cho bánh chín đều, mỏng mượt, không bị nhão hay cháy. Tiếp đến, lớp bánh vừa tráng sẽ được rải hạt lạc rang vàng, vừng thơm và dừa sợi thái mỏng đều hai mặt rồi cuộn tròn tỉ mỉ. Các cuộn bánh được đặt vào khuôn và đem đi sấy hoặc phơi nắng theo cách truyền thống, giúp bánh tan dần nước, giữ được vị giòn lâu bền nhưng không cứng quá. Quá trình này đòi hỏi người làm bánh phải theo dõi kỹ càng để bánh khô đều, không bị ẩm ướt hay nhão, đồng thời vẫn giữ lại được hương vị tự nhiên đậm đà của các nguyên liệu. Chính sự kỳ công trong từng khâu từ chọn nguyên liệu đến công đoạn tráng, nướng và phơi đã tạo nên hương vị riêng khó quên.
Hướng dẫn cách ăn bánh đa Kẻ Sặt nhằm giúp người thưởng thức trọn vẹn cảm nhận được hương vị và sự tinh tế của món ăn truyền thống này không hề phức tạp. Bánh đa thường được dùng làm đồ nhúng trong các món lẩu cua đồng hay lẩu hải sản – nét đặc trưng riêng biệt tạo nên sự hòa quyện giữa độ giòn tan của bánh và vị ngọt thanh của nước lẩu. Khi ăn, bánh đa được chần sơ trong nước sôi để làm mềm nhẹ, không làm mất đi độ giòn vừa phải, sau đó cho vào bát. Bánh cùng lúc nóng hổi, ngấm vị mặn mà đậm đà của nước lẩu và đủ hương nhân vừng lạc làm bữa ăn trở nên phong phú mà không nhàm chán. Ngoài ra, món ăn này còn có thể dùng kèm với các loại chả, nem, rau sống, góp phần tăng độ ngon, cân bằng vị giác. Người ta thường ăn bánh đa Kẻ Sặt với nước dùng nóng, vừa chấm vừa nhai, cảm nhận sự giòn rụm xen lẫn sự mềm mại và ngọt bùi tự nhiên làm say mê thực khách từ muôn phương.
Bánh đa Kẻ Sặt không chỉ giữ vị trí quan trọng trong đời sống ẩm thực mà còn là biểu tượng văn hóa góp phần gìn giữ và phát huy truyền thống làng nghề. Nghề làm bánh ở vùng đất này không chỉ là nghề thủ công mà còn là niềm tự hào của người dân khi truyền lại bí quyết, bài học sống, tinh thần cần cù qua nhiều thế hệ. Mỗi mẻ bánh được ra lò không chỉ mang hương vị gạo mới, gấc đỏ ấm mà còn toát lên tinh thần gắn kết cộng đồng, sự bền bỉ không ngừng nghỉ của người làm bánh. Những chiếc bánh đa Kẻ Sặt tròn vị và giòn tan đã đi vào tâm trí của biết bao thực khách, trở thành phần không thể thiếu trong hành trình khám phá văn hóa ẩm thực miền Bắc.
Trước sự đổi thay của thời đại và nhu cầu thị trường, ngành nghề làm bánh đa cũng có nhiều sự cải tiến nhằm kết hợp giữa công nghệ hiện đại và bí quyết truyền thống. Nhiều cơ sở sản xuất lớn vừa duy trì chất lượng vừa mở rộng quy mô, nâng cao tuổi thọ và độ an toàn của sản phẩm, đồng thời vẫn giữ được hương vị đặc trưng khó lẫn của bánh đa Kẻ Sặt. Những tấm bánh đỏ óng ánh được đóng gói cẩn thận, giữ nguyên được vẻ đẹp vốn có đến tay người tiêu dùng không chỉ trong nước mà còn xuất khẩu sang nước ngoài, mở rộng dấu ấn văn hóa Việt Nam ra thế giới. Điều này không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn lan tỏa nét văn hóa đặc sắc của vùng quê truyền thống khắp muôn phương.
