Bánh đa cua là món ăn đặc sản nổi tiếng của Hải Phòng, đã trở thành biểu tượng ẩm thực độc đáo của vùng đất cảng này từ hàng trăm năm nay.
Nguồn gốc bánh đa cua
Món bánh đa cua có nguồn gốc từ Hải Phòng, được hình thành từ khoảng thế kỷ 10, bắt đầu từ loại bánh đa nhúng – tức bánh đa khô dùng để nhúng nước sôi ăn kèm với muối. Đến thế kỷ 13, vị quan nhà Trần tên Trần Quốc Thi đã tạo ra công thức cải tiến, thêm gia vị và biến món ăn thành bánh đa cua hiện đại – một món canh bánh đa giàu hương vị, sử dụng nước dùng làm từ cua đồng xay kỹ.
Xã Kiến Minh, Hải Phòng được xem là nơi lưu truyền truyền thuyết về nguồn gốc bánh đa cua. Đây còn là vùng đất có ngôi chùa cổ xây từ thời Lý – Trần, thờ hai vị thành hoàng làng gắn với sự ra đời của bánh đa nhúng – tiền thân của bánh đa cua ngày nay.
Đặc điểm món bánh đa cua
Bánh đa cua Hải Phòng gây ấn tượng bởi tổng hòa năm màu sắc: gạch cua màu nâu hồng, bánh đa nâu sậm, màu xanh mướt của rau muống và lá lốt, màu vàng óng của hành phi, và màu đỏ tươi của ớt tươi.
Điểm đặc trưng quan trọng nhất là bánh đa đỏ – loại bánh đa đặc sản của Hải Phòng với sợi bánh bản to, mỏng, giòn, dai, có vị đậm đà. Bánh đa phải được ngâm nước lã, rồi chần qua nước sôi mới giữ được độ mềm và dai đặc trưng. Quá trình làm bánh đa đỏ rất kỳ công, từ ngâm gạo, xay bột, pha nước đến điều chỉnh lửa lò tráng bánh đều cần kỹ thuật tinh tế.
Nước dùng của món ăn làm hoàn toàn từ cua đồng xay, tạo độ béo ngậy tự nhiên, thay vì dùng nước luộc thịt lợn hay hương liệu khác. Bánh đa cua còn có các thành phần ăn kèm như rau muống, lá lốt, chả viên (chả lá lốt hoặc giò lụa), hành phi, chanh và ớt.
Trong ẩm thực Hải Phòng, bánh đa cua không chỉ ngon về hương vị mà còn rất đẹp mắt, thể hiện sự hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, giữa dân dã và tinh tế.
Cách làm bánh đa cua Hải Phòng
Cách làm bánh đa cua không chỉ đơn thuần là luộc bánh đa và nấu nước dùng thịt cua, mà còn đòi hỏi sự kết hợp hài hòa của nhiều công đoạn và kỹ thuật tinh tế. Đầu tiên, chọn cua đồng tươi sống, rửa sạch rồi tách gạch, giã nhuyễn phần thịt, lọc lấy nước. Nước cua sau khi đun sôi, riêu cua nổi lên bề mặt được vớt riêng, giữ lại phần nước trong. Một bí quyết tạo vị đậm đà là ninh xương ống hoặc sườn heo cùng hành tím nướng để lấy nước xương trong, giúp nước dùng có vị ngọt thanh nhưng vẫn nhẹ nhàng, hài hòa.
Tiếp đến là khâu chế biến nhân: chả lá lốt được làm từ thịt nạc vai xay nhỏ, trộn với hành, gia vị, cuốn trong lá lốt rán vàng. Chả cá được trộn cá tươi cùng gia vị, nắn thành miếng rồi chiên giòn. Đậu phụ được thái nhỏ và chiên sơ giúp giữ độ béo mà không bị tơi vỡ trong nước dùng. Rau muống, rau mồng tơi, hoặc rau rút được làm sạch, luộc chín tới, giữ màu xanh tươi mát.
Cà chua cũng được xào cùng hành phi, gạch cua, nêm gia vị rồi cho vào nồi nước dùng, giúp nước dùng lên màu đỏ tươi quyến rũ và tăng độ hấp dẫn. Khi hoàn tất, sợi bánh đa cũng được ngâm nước và chần sơ để ráo, giúp bát bánh khi bày biện luôn mềm dẻo, giữ nguyên hình dáng.
Quy trình cuối cùng là trình bày: cho bánh đa vào bát, xếp sườn, chả lá lốt, đậu, rau muống, thêm hành phi, rau thơm rồi chan nước dùng kèm riêu và gạch cua lên trên. Sự cầu kỳ trong từng công đoạn cộng hưởng lại, tạo nên món ăn hoàn chỉnh chuẩn vị Hải Phòng.
Hướng Dẫn Thưởng Thức Chuẩn Vị
Trải nghiệm đúng điệu khi ăn bánh đa cua không chỉ dừng lại ở việc thưởng thức bát bánh nóng hổi, mà còn là sự hòa mình vào văn hóa ẩm thực đất Cảng, nơi từng chi tiết ăn kèm, cách chế biến và thưởng thức cũng là một nét nghệ thuật. Người địa phương luôn nhắc nhở bánh đa chần vừa tới, mềm mà không nát, mỗi sợi ăn vào miệng phải cảm nhận được sự dai nhẹ, vị thanh của gạo hòa quyện chút bùi bùi của nước cua đồng. Nước dùng phải thật trong, ngọt hậu, dậy mùi đặc trưng của cua đồng mà không lấn át các tầng vị khác.
Khi ăn, thực khách thường trộn đều mọi thành phần trong bát, thêm chút chanh (hoặc quất), ớt tươi hoặc ớt chưng để làm dậy vị. Mỗi miếng bánh đa, chút topping cùng nước dùng được ăn kèm với các loại rau sống hoặc rau nhúng như rau muống chẻ, giá đỗ, rau rút để cân bằng vị béo, tăng độ giòn mát và hạn chế cảm giác ngán. Đặc biệt, ăn chậm rãi từng miếng, cảm nhận sự hài hòa giữa nước, bánh, rau và gia vị sẽ khiến thưởng thức món ăn như một cuộc đối thoại với văn hóa đất cảng thân thương.
Có thể nói, một bát bánh đa cua đúng chuẩn là kết quả của cả chuỗi tinh hoa ẩm thực, phản ánh sự sáng tạo, khéo léo và tinh tế của người Hải Phòng. Thói quen ăn bánh đa nóng ngay khi vừa bày ra, thưởng thức cùng ly trà nóng nhẹ, trò chuyện bên mâm cơm gia đình hay bạn bè đã trở thành nét đẹp trong phong cách sống, là trải nghiệm đậm bản sắc không đâu có được.
Bánh Đa Cua – Di Sản Ẩm Thực Quý Giá
Ngày nay, bánh đa cua không chỉ là niềm tự hào của riêng người dân Hải Phòng mà còn là hình mẫu tiêu biểu trong bản đồ ẩm thực Việt Nam. Không ít lần món ăn này được xếp hạng top các món súp đặc biệt thế giới, gây tiếng vang đối với cộng đồng ẩm thực quốc tế, góp phần tôn vinh tên tuổi đất cảng trên bản đồ văn hóa ẩm thực toàn cầu. Sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và khẩu vị hiện đại, tính dân dã mà vẫn tinh tế của bánh đa cua chính là lý do món ăn này chinh phục mọi thực khách từ xưa đến nay.
Từ nguồn gốc sâu xa, đặc điểm thú vị, cách chế biến cầu kỳ đến phong cách thưởng thức độc đáo, bánh đa cua đã vươn mình trở thành biểu tượng đầy tự hào không thể vắng bóng trong bất kỳ hành trình khám phá nào về Hải Phòng. Đó là món quà tinh thần, gạch nối ký ức, nỗi nhớ với quê hương, là bản giao hưởng hài hòa giữa con người và đất trời đất cảng, ghi dấu ấn sâu đậm trong tâm trí thực khách muôn nơi.
