Chùa Giám (tên chữ là Nghiêm Quang Tự) là một trong những di tích lịch sử – văn hóa nổi bật có giá trị đặc biệt trong hệ thống di tích Phật giáo Việt Nam. Ngôi chùa không chỉ là điểm đến tâm linh quan trọng mà còn lưu giữ nhiều cổ vật, bảo vật quốc gia, nổi bật nhất là Tòa Cửu phẩm Liên Hoa, một biểu tượng kiến trúc độc đáo.
Vị trí Chùa Giám
Chùa Giám nằm trong xã Phúc Điền, thành phố Hải Phòng, trên diện tích khoảng 2ha đất rộng thoáng. Vị trí chùa cách trung tâm Hà Nội khoảng hơn 40 km về phía Đông Bắc theo đường Quốc lộ 5A. Từ quốc lộ 5A tại ngã tư chợ Ghẽ, du khách rẽ trái khoảng 3 km là đến nơi. Địa điểm này thuộc vùng đồng bằng ven biển Bắc Bộ, thuận tiện giao thông, dễ dàng di chuyển từ các địa phương lân cận.
Lịch sử Chùa Giám
Chùa Giám có lịch sử xây dựng lâu đời, xuất phát từ thời nhà Lý (thế kỷ XI – XIII). Theo các tư liệu và bia ký còn lưu lại, chùa được Đại danh y Thiền sư Tuệ Tĩnh (1330 – 1389) trùng tu, tôn tạo vào thế kỷ XIV. Tuệ Tĩnh không chỉ là người thầy thuốc nổi tiếng, thầy thuốc tổ của y học cổ truyền Việt Nam mà còn là người góp công gây dựng và phát triển cảnh chùa, đồng thời hoằng dương Phật pháp tại đây.
Cuối thế kỷ XVII đầu thế kỷ XVIII, chùa Giám được xây dựng lại với quy mô lớn hơn theo kiểu kiến trúc “nội công, ngoại quốc”, thể hiện sự hoành tráng và kiến trúc đặc sắc thời hậu Lê. Công trình đã được Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích quốc gia từ năm 1974.
Ngoài ra, chùa còn là nơi lưu giữ nhiều di vật, cổ vật quý giá như bia đá, chuông đồng, tượng Phật cổ xưa, và bảo vật quốc gia “Tòa Cửu phẩm Liên Hoa” – công trình kiến trúc gỗ Phật giáo độc đáo chỉ có duy nhất tại Việt Nam, được công nhận năm 2015. Sự hiện diện của các hiện vật này khẳng định tầm quan trọng và giá trị nghệ thuật, tâm linh của chùa Giám.
Chùa Giám cũng là một phần trong cụm di tích quốc gia đặc biệt với Đền Xưa, chùa Giám và Đền Bia, phản ánh sự gắn bó với cuộc đời và sự nghiệp của Đại danh y Tuệ Tĩnh.
Các địa điểm tham quan tại Chùa Giám
- Tòa Cửu phẩm Liên Hoa: Là điểm nhấn nổi bật nhất của chùa Giám, tòa kiến trúc cao 4,44m này mang đậm phong cách nghệ thuật Phật giáo thế kỷ XVII, được UNESCO công nhận là bảo vật quốc gia. Cửu phẩm Liên Hoa được làm hoàn toàn bằng gỗ, với chín đóa sen tượng trưng cho con đường giác ngộ trong đạo Phật.
- Bảo tháp và các tượng Phật cổ: Nơi đây còn lưu giữ nhiều pho tượng gỗ, tượng đá có giá trị nghệ thuật điêu khắc và lịch sử lâu đời, những tượng phật cổ gốc làm mẫu mực cho các tượng phật thờ ở nhiều nơi khắp cả nước.
- Tượng Đại danh y Tuệ Tĩnh: Đặt trong gian nhà tổ của chùa, tượng thờ Tuệ Tĩnh được đặt trang trọng, tỏ lòng thành kính và tưởng nhớ công lao to lớn của ông đối với ngành y học cũng như Phật pháp.
- Chuông đồng, bia đá: Chùa còn chứa nhiều cổ vật như các quả chuông đồng, bia đá khắc chữ Hán có niên đại từ thế kỷ XVII – XVIII, phản ánh lịch sử phát triển và tầm ảnh hưởng của chùa.
- Khung cảnh thiên nhiên trong khuôn viên: Chùa tọa lạc trên vùng đất rộng thoáng, xanh mát với cây cối cổ thụ, không gian yên tĩnh, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hành hương, chiêm bái và thưởng ngoạn vẻ đẹp kiến trúc gắn liền với thiên nhiên.
Các công trình kiến trúc nổi bật tại Chùa Giám
Chùa Giám được xây dựng theo lối kiến trúc độc đáo mang phong cách truyền thống Việt Nam với sự kết hợp điêu khắc gỗ tinh xảo và bố cục theo kiểu “nội công, ngoại quốc” gồm nhiều hạng mục quan trọng:
| Công trình | Đặc điểm nổi bật |
| Cổng tam quan | Cổng chính với kiến trúc gỗ bền vững, trang trí hoa văn tinh tế, tạo cảm giác trang nghiêm và cổ kính |
| Nhà Tiền Đường | Nơi tổ chức các nghi lễ chính, với hệ thống vì kèo gỗ đặc trưng, mái ngói cong vút đặc trưng kiến trúc Bắc Bộ |
| Nhà Hậu Cung | Nơi thờ Phật và tưởng niệm Đại danh y Tuệ Tĩnh, xây dựng theo kiểu truyền thống, các chạm khắc gỗ công phu |
| Tòa Cửu phẩm Liên Hoa | Công trình kiến trúc gỗ cao 4,44m mô phỏng chín đóa sen chồng lên nhau, thể hiện đỉnh cao nghệ thuật Phật giáo thế kỷ XVII |
| Nhà Tổ | Nơi thờ Tổ sư và Đại danh y Tuệ Tĩnh, bảo tồn các tượng Phật gốc và các cổ vật quý hiếm |
| Bia đá và chuông đồng | Các cổ vật có niên đại từ thế kỷ XVII – XVIII, khắc chữ Hán thể hiện lịch sử và công lao các vị Thánh, phù hợp với kiến trúc tổng thể chùa |
Ngoài ra, chùa Giám còn nhiều chi tiết chạm khắc gỗ và họa tiết trang trí đặc sắc thuộc nghệ thuật điêu khắc thời hậu Lê. Các hoa văn thường là hình lá hoa sen, rồng phượng, mây núi kết hợp tinh tế tạo nên sự hài hòa và trang nghiêm.
Hướng dẫn tham quan Chùa Giám
Thời gian tham quan
Chùa Giám mở cửa đón khách tham quan quanh năm, đặc biệt đông đúc vào các dịp lễ Phật, ngày giỗ Đại danh y Tuệ Tĩnh và các dịp lễ hội địa phương. Các buổi sáng và đầu giờ chiều là thời điểm thích hợp để hành hương và tham quan, tránh trưa nắng gay gắt.
Di chuyển đến chùa Giám
- Từ Hà Nội: Du khách chọn đi theo Quốc lộ 5A hướng về Hải Dương cũ, đến ngã tư chợ Ghẽ rẽ trái đi khoảng 3 km đến xã Cẩm Sơn, sẽ thấy biển chỉ dẫn đến chùa Giám. Thời gian di chuyển khoảng hơn 40 km, thuận tiện bằng xe máy hoặc ô tô cá nhân, xe khách tuyến Hà Nội – Hải Dương cũ.
- Từ Hải Dương cũ: Di chuyển theo đường địa phương về huyện Cẩm Giàng (cũ), xã Cẩm Sơn theo biển chỉ dẫn.
Lưu ý khi tham quan
- Khách tham quan nên ăn mặc lịch sự, giữ gìn trật tự, không làm hư hỏng các cổ vật, kiến trúc chùa.
- Nên chuẩn bị giày dép phù hợp để di chuyển dễ dàng trong khuôn viên rộng và một số vị trí địa hình có thể gồ ghề.
- Tham khảo trước lịch lễ hội hoặc sự kiện đặc biệt tại chùa để có trải nghiệm trọn vẹn nhất.
- Tôn trọng không gian thiêng liêng, có thể tìm hiểu kỹ về lịch sử và ý nghĩa các công trình trong chùa thông qua hướng dẫn viên hoặc bảng thông tin tại chùa.
- Nếu có thể, tham gia các hoạt động văn hóa, lễ hội tại chùa để hiểu sâu sắc hơn về tín ngưỡng và truyền thống địa phương.
Các dịch vụ tiện ích
- Gần khu vực chùa có các nhà nghỉ, quán ăn phục vụ khách du lịch, thuận tiện cho những chuyến đi dài.
- Có thể kết hợp tham quan cụm di tích quốc gia đặc biệt Đền Xưa, Đền Bia nằm gần đó để khám phá toàn diện về cuộc đời Đại danh y Tuệ Tĩnh và giá trị lịch sử vùng Cẩm Giàng.
Chùa Giám không chỉ là ngôi chùa cổ kính lưu giữ nhiều giá trị lịch sử, văn hóa và nghệ thuật tiêu biểu mà còn là trung tâm tâm linh quan trọng ở tỉnh Hải Dương. Với sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc truyền thống gỗ tinh xảo, bảo vật quốc gia Tòa Cửu phẩm Liên Hoa và không gian thiên nhiên tĩnh lặng, chùa Giám là điểm đến không thể bỏ qua dành cho những người yêu thích tìm hiểu văn hóa Phật giáo và lịch sử dân tộc Việt Nam.
