1. Hương đồng gió nội trên đầu lưỡi: Hến xúc bánh đa Đức Thọ
Giữa một Hà Tĩnh nhiều sóng gió và lam lũ, có một món ăn chẳng cầu kỳ nhưng lại có sức níu chân đến lạ – đó là hến xúc bánh đa Đức Thọ. Món ăn bình dị này mang theo hương vị của bãi bồi sông La, của tình người quê xứ, của nếp sống mộc mạc mà nghĩa tình. Chẳng cần mâm cao cỗ đầy, chỉ một đĩa hến xào nóng hổi, một rổ bánh đa nướng vàng ruộm, đã đủ làm nên bữa trưa tròn vị cho bao thế hệ người Đức Thọ.
Hến xúc bánh đa không chỉ là món ăn – mà là một phần ký ức, là biểu tượng của sự gắn bó giữa con người với dòng sông quê hương. Ai đã từng thưởng thức sẽ nhớ mãi cái ngọt thanh của hến tươi, cái giòn tan của bánh đa, vị cay nồng của ớt tươi, thơm của lá chanh thái chỉ – tất cả hòa quyện trong một bản giao hưởng dân dã mà khó lòng quên được.
2. Quê hến Đức Thọ
Đức Thọ – huyện đồng bằng nằm ở phía bắc tỉnh Hà Tĩnh – là nơi hợp lưu của nhiều dòng sông lớn, đặc biệt là dòng La huyền thoại. Nhờ lớp phù sa màu mỡ và lòng sông êm đềm, vùng này từ lâu đã trở thành “vựa hến” nổi tiếng. Hến ở Đức Thọ nhỏ nhưng chắc thịt, vị đậm đà, không tanh. Hến nơi đây được ngư dân vớt bằng rổ xúc hoặc lưới, thường vào buổi sớm khi thủy triều rút – mang về làm sạch, chế biến ngay trong ngày để giữ được trọn vẹn độ tươi ngon.
3. Nguyên liệu mộc mạc, cách chế biến tài hoa
Để có một đĩa hến xúc đúng chuẩn Đức Thọ, người nấu cần sự kiên nhẫn và khéo léo. Hến sau khi ngâm nước vo gạo cho nhả sạch bùn cát sẽ được luộc vừa chín tới, đãi lấy phần thịt. Sau đó, hến được xào cùng hành khô, mỡ lợn (hoặc dầu lạc), nêm nếm thêm nước mắm, tiêu, ớt, hạt nêm cho đậm đà. Một số nơi còn cho thêm sả băm, rau răm, hoặc lá chanh thái sợi để tăng mùi thơm.
Món này không thể thiếu bánh đa – loại bánh được làm từ gạo, tráng mỏng, rắc thêm mè đen rồi đem phơi khô và nướng giòn. Bánh đa Đức Thọ có độ mỏng vừa phải, giòn mà không vụn, giữ được độ bùi và thơm rất riêng. Khi ăn, người ta bẻ từng miếng bánh đa, xúc lấy hến xào – đơn giản mà đầy cuốn hút.
4. Món ăn đời thường hiện diện trong mọi nếp sống quê
Khác với những món cầu kỳ, hến xúc bánh đa là món ăn của mọi nhà – từ bữa trưa thường nhật đến những cuộc gặp gỡ thân tình. Người ta có thể bắt gặp món này trong những quán ăn nhỏ ven đường, trong bữa cơm chiều của người nội trợ, hay cả trong các bữa cỗ quê giản dị. Nó phản ánh lối sống tiết kiệm nhưng không kham khổ, biết tận dụng những gì thiên nhiên ban tặng để tạo nên thứ ngon lành, đậm tình.
5. Từ món quê ra phố
Ngày nay, dù nhiều món mới lạ du nhập, hến xúc bánh đa vẫn giữ được vị trí vững chắc trong lòng người Hà Tĩnh – nhất là những ai xa quê. Tại các đô thị lớn, nhiều quán ăn quê vẫn giữ nguyên công thức truyền thống, nhập hến tươi từ Đức Thọ ra để phục vụ những thực khách “nhớ vị quê nhà”. Trong các hội chợ đặc sản vùng miền hay các chương trình quảng bá ẩm thực Bắc Trung Bộ, hến xúc bánh đa luôn là một trong những món ăn tiêu biểu, dễ làm, dễ ăn và giàu bản sắc.
6. Nghề cào hến – nét đẹp cần mẫn bên dòng La
Hến không đến từ ao hồ nuôi trồng, mà là sản vật thiên nhiên cần sự lao động nhẫn nại. Người cào hến ở Đức Thọ – phần lớn là phụ nữ – phải dậy từ tờ mờ sáng, lội ra sông khi nước còn lạnh ngắt, dùng tay và rổ để xúc từng con hến nhỏ. Họ ngồi hàng giờ liền, lưng còng xuống mặt nước, chỉ mong có được một rổ hến đầy mang về bán buổi chợ sớm. Công việc ấy không ồn ào, không nổi bật, nhưng là nguồn sống cho biết bao gia đình ven sông – nuôi lớn những đứa con quê bằng chính lòng kiên cường và đôi tay chai sạn.
Cái ngon của hến xúc bánh đa không phải từ cao lương mỹ vị, mà đến từ vị ngọt thật thà của tự nhiên, từ bàn tay cần mẫn của người nấu và tình quê mộc mạc chan trong từng miếng bánh. Miếng bánh đa giòn tan quyện với hến nóng hổi, hương cay nồng của tiêu, của lá chanh, thấm vào từng giác quan – khiến ai từng ăn một lần cũng phải nhớ mãi.
