1. Lời thì thầm từ lòng biển: Mực nhảy Vũng Áng
Giữa những con sóng bạc đầu của biển cả Vũng Áng – nơi đất trời hội tụ, nơi con người và đại dương sống chan hòa trong từng nhịp thở – có một món ăn dân dã mà lừng danh, khiến thực khách bốn phương phải lưu luyến: mực nhảy. Gọi là “mực nhảy” không phải vì ẩn dụ, mà bởi độ tươi sống tuyệt đối – khi từng con mực còn co giật nhẹ, thân trong suốt, ánh lên sắc bạc của nước biển. Đó không chỉ là nguyên liệu, mà là linh hồn của món ăn, là kết tinh của biển cả, nắng gió và bàn tay lao động bền bỉ của ngư dân Hà Tĩnh.
Nếu có món ăn nào vừa giản dị, vừa sang quý, vừa gắn bó với đời thường mà lại xứng đáng để đại diện cho ẩm thực Hà Tĩnh thì đó chính là mực nhảy. Không cần cầu kỳ chế biến, không phủ lớp sốt dày hay gia vị nồng – mực nhảy chinh phục bằng chính sự tinh khôi thuần túy, bằng vị ngọt mặn mòi của biển và dư âm của những chuyến ra khơi no đầy. Trong lòng những người con Hà Tĩnh, đây không chỉ là một món ngon – mà là ký ức, là hương vị quê nhà không thể thay thế.
2. Biển Vũng Áng – trái tim của Kỳ Anh
Mực nhảy gắn liền với vùng biển Vũng Áng, thuộc thị xã Kỳ Anh, nơi nổi danh với cảng biển nước sâu, khu kinh tế trọng điểm và sản vật biển dồi dào. Không chỉ có vị trí địa lý thuận lợi, vùng biển này còn có dòng hải lưu trong lành, giàu thức ăn – tạo nên môi trường lý tưởng cho các loài mực sinh trưởng. Vào mùa đánh bắt, từng đoàn thuyền nối đuôi nhau ra khơi trong ánh bình minh, mang về những mẻ mực vừa tươi, vừa chắc, vừa dày thịt. Vũng Áng vì thế không chỉ là nơi cung cấp mực tươi bậc nhất miền Trung, mà còn là điểm đến không thể bỏ qua trong hành trình khám phá hải sản Hà Tĩnh.
3. Nguyên liệu và cách chế biến:
Điều làm nên sự đặc biệt của món mực nhảy chính là độ tươi tuyệt đối. Mực dùng để chế biến phải là mực sống hoặc vừa mới tắt thở – da vẫn còn ánh cầu vồng, phần đầu chưa rũ, mắt trong veo. Sau khi mang vào bờ, mực được sơ chế nhanh chóng và chế biến ngay tại chỗ bằng các phương pháp đơn giản như: hấp gừng sả, nướng than hồng, xào mặn, hoặc thậm chí ăn sống tái chanh. Mỗi cách làm đều tôn trọng tuyệt đối nguyên bản của con mực, giữ trọn vị ngọt, giòn, không tanh – điều mà không món hải sản đông lạnh nào có thể làm được.
Một con mực vừa được nướng trên bếp than thơm nức, da cháy xém nhẹ, ăn kèm muối tiêu chanh hoặc nước mắm tỏi ớt – là trải nghiệm khó quên với bất kỳ ai. Ai ưa vị thanh lại chọn gỏi mực tái chanh: từng lát mực cắt mỏng ngấm vị chua dịu, quyện ớt cay và hương rau thơm – ngọt mát như cắn vào hương gió biển.
4. Dấu ấn trong đời sống:
Mực nhảy không chỉ là món ăn, mà còn là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người dân vùng biển Hà Tĩnh. Từ mâm cơm chiều sau chuyến đánh bắt về, cho tới mâm cỗ cưới hỏi, lễ giỗ, hay các dịp lễ hội làng biển – mực nhảy luôn hiện diện như một món quà từ biển cả. Người dân nơi đây xem mực nhảy là lộc trời, là dấu hiệu của một chuyến ra khơi thắng lợi. Truyền thống “ăn mực đầu mùa” hay “mời khách quý bằng mực tươi” là nét đẹp văn hóa thể hiện sự hiếu khách, trọng nghĩa tình của ngư dân miền Trung.
5. Từ món quê thành đặc sản du lịch
Ngày nay, nhờ sự phát triển của giao thông và bảo quản lạnh, mực tươi Vũng Áng đã vượt khỏi biên giới Hà Tĩnh, xuất hiện tại các nhà hàng lớn ở Hà Nội, Sài Gòn, Đà Nẵng… Tuy vậy, cảm giác được ngồi bên biển, ăn mực vừa bắt lên, chế biến tại chỗ vẫn là trải nghiệm không gì thay thế. Du khách đến Vũng Áng thường truyền tai nhau: “Chưa ăn mực nhảy thì chưa đến Hà Tĩnh!”. Nhiều tour du lịch trải nghiệm cũng đưa hoạt động câu mực đêm, ăn mực tươi thành điểm nhấn, góp phần làm sống lại những giá trị truyền thống trong bối cảnh hiện đại.
6. Gắn bó máu thịt với ngư dân
Mỗi con mực là kết tinh của cả hành trình lênh đênh ngoài khơi, là kết quả từ công việc lao động vất vả của ngư dân Vũng Áng. Nghề đánh bắt mực không chỉ đòi hỏi kỹ thuật mà còn cần cả “nghệ cảm” – tức là khả năng đoán biết luồng đi của mực, chọn thời điểm phù hợp để buông câu, giăng lưới. Bởi thế, món mực nhảy còn là biểu tượng cho sự cần cù, bền gan và gắn bó bền vững giữa con người và biển cả. Nó vừa là nguồn sống, vừa là niềm tự hào, là cái “hồn” không thể tách rời khỏi ngư dân nơi đây.
