Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc, được tổ chức hàng năm vào ngày 15 và 16 tháng Hai (Âm lịch) tại thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau, là lễ cầu ngư, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa của ngư dân miền biển. Lễ hội không chỉ thể hiện tín ngưỡng thờ cúng Cá Ông mà còn là dịp để cộng đồng ngư dân gắn kết, tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong một năm thuận lợi trong nghề đánh bắt. Lễ hội đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2021.
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là nghi lễ dân gian truyền thống của ngư dân vùng biển Cà Mau. Ảnh: Trần Mỹ Linh
Nguồn gốc và ý nghĩa
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc có nguồn gốc từ truyền thống thờ cúng Cá Ông của ngư dân miền biển. Vào ngày 15/7/1925, một xác cá Ông (cá Voi) đã trôi dạt vào Vàm Xoáy, Rạch Gốc, và được các ngư dân đưa về thờ cúng tại Vàm Rạch Ruộng. Hình tượng Cá Ông được coi là thần bảo vệ ngư dân, cứu giúp họ trong những lúc hoạn nạn trên biển. Huyền thoại về Cá Ông cứu độ người gắn liền với Phật giáo, trong đó Phật Tổ sai Quan Âm Bồ Tát tạo ra đàn cá Ông để cứu người, trở thành biểu tượng linh thiêng của biển cả.
Nghi thức và hoạt động đặc sắc
Phần lễ
Lễ hội Nghinh Ông bắt đầu vào trưa ngày 15 tháng Hai với nghi thức Nghinh Ông. Các thành viên trong Ban Trị sự tập trung tại Chánh điện Lăng Ông để chuẩn bị làm lễ. Đoàn lễ hội xuất phát từ Lăng Ông với trống đi trước, đội lân và các lính lệ cầm cờ, theo sau là các thành viên trong Ban Trị sự và đông đảo người dân. Đoàn nghinh Ông đi qua các nhà dân, nơi mọi người thắp hương bái vọng Cá Ông. Sau đó, chiếc tàu lễ được chọn từ gia đình có uy tín xuất phát ra biển, tạo nên một không khí náo nhiệt, với sự tham gia của hơn 250 chiếc tàu, thuyền đánh bắt từ các vùng biển.
Phần hội
Sau khi nghi lễ Nghinh Ông kết thúc, vào tối ngày 15, Ban Trị sự tổ chức nghi thức Tế Tiền Hiền, tưởng nhớ các vị thần và tổ tiên. Đêm tiếp theo là nghi thức Chánh Tế, trong đó các thành viên quỳ trước bàn thờ Nam Hải và đọc bài văn tế. Cuối cùng là nghi thức Tống Ôn, tiễn đưa thần linh và âm hồn trở về biển. Mọi người cùng thả tàu lễ với lễ vật như gà, vịt, và vàng mã ra biển, thể hiện lòng kính trọng đối với Cá Ông và các thần linh.
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là dịp để người dân nơi đây bày tỏ lòng tôn kính với Cá Ông – Vị thần biển đã cứu giúp thuyền bè của bà con khi gặp hoạn nạn. Ảnh: Trần Mỹ Linh
Địa phương tổ chức
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc được tổ chức tại Lăng Ông Sông Đốc, thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau. Lăng Ông, nơi thờ cúng Cá Ông, được xây dựng và duy trì từ nhiều thế hệ ngư dân, trở thành trung tâm thờ cúng của cộng đồng. Cả thị trấn Sông Đốc đều tham gia vào lễ hội, với nhiều hoạt động diễn ra quanh khu vực Lăng Ông, tạo nên một không khí trang trọng và đầy ý nghĩa.
Giá trị văn hóa và tín ngưỡng
Lễ hội Nghinh Ông không chỉ là nghi lễ tín ngưỡng của ngư dân mà còn là biểu tượng văn hóa đặc trưng của miền biển Cà Mau. Nó phản ánh sự tôn trọng và biết ơn của người dân đối với biển cả, cũng như lòng kính trọng đối với Cá Ông – thần linh bảo vệ ngư dân. Lễ hội cũng là dịp để cộng đồng ôn lại lịch sử và truyền thống của người dân nơi đây, qua đó thắt chặt mối đoàn kết trong cộng đồng ngư dân và thể hiện sự tương thân tương ái giữa các thế hệ.
Lăng Ông Nam Hải được trang trí rực rỡ và tráng lệ vào những ngày tổ chức lễ hội. Ảnh: Mekong Delta Explorer
Tiềm năng du lịch và bảo tồn văn hoá
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc có tiềm năng lớn trong việc phát triển du lịch cộng đồng, đặc biệt là du lịch văn hóa. Các hoạt động lễ hội như Nghinh Ông, Tế Tiền Hiền và Chánh Tế thu hút đông đảo du khách từ các địa phương khác. Ngoài việc tham gia lễ hội, du khách còn có thể khám phá các hoạt động nghề biển truyền thống và thưởng thức các món ăn đặc sản của ngư dân. Lễ hội là cơ hội để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa biển Cà Mau, đồng thời thúc đẩy phát triển du lịch bền vững.
Khó khăn và cách duy trì bảo tồn di sản
Một trong những khó khăn trong việc bảo tồn lễ hội Nghinh Ông là sự thiếu hụt sự tham gia của thế hệ trẻ trong việc duy trì các nghi thức truyền thống. Ngoài ra, việc bảo vệ và duy trì môi trường biển, đặc biệt là tài nguyên biển, cũng gặp nhiều thách thức. Để duy trì di sản này, cần có các chính sách hỗ trợ, khuyến khích thế hệ trẻ tham gia vào các hoạt động văn hóa, cũng như bảo vệ môi trường biển và phát triển du lịch cộng đồng.
Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là một di sản văn hóa đặc sắc của Cà Mau, thể hiện giá trị tinh thần sâu sắc của cộng đồng ngư dân miền biển. Đây là dịp để người dân tưởng nhớ tổ tiên, cầu mong một năm thuận lợi trong nghề biển và bảo vệ môi trường. Việc duy trì và phát huy lễ hội này không chỉ góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa địa phương mà còn đóng góp vào sự phát triển bền vững của ngành du lịch Cà Mau.
