1. Tổng quan thành cổ Châu Sa
1.1. Thành cổ Châu Sa ở đâu? Hướng dẫn cách di chuyển
Thành cổ Châu Sa nằm trên địa phận xã Tịnh Khê, tỉnh Quảng Ngãi. Vị trí của tường thành cổ giáp sông Trà Khúc ở phía Nam, giáp sông Hàm Giang phía Bắc, giáp cánh đồng Dinh phía Đông và giáp núi Bàn Cờ ở phía Tây. Di tích cách trung tâm thành phố Quảng Ngãi khoảng 7km và cạnh quốc lộ 24B.
Sơ đồ thành Châu Sa – di tích lịch sử quốc gia ở xã Tịnh Châu, Quảng Ngãi (Ảnh: sưu tầm)
1.2. Di tích thành cổ Châu Sa được xây dựng vào năm nào?
Di tích thành cổ Châu Sa được xây dựng vào năm 903 như thông tin được thể hiện trên tấm bia Châu Sa. Theo các tài liệu lịch sử, vào khoảng năm 854, vị vua của triều đại thứ 5 vương quốc Chăm Pa (Java Vikrantavarman III) qua đời và Sri Indravarman II trở thành người kế vị.
Vị vua mới đã quyết định dời kinh đô từ Panduranga (Khánh Hòa ngày nay) đến châu Amaravati (Quảng Ngãi) và thành lập vương triều Indrapura (Chiêm Thành). Thành Châu Sa sau đó được xây dựng ở phía Nam của kinh đô Indrapura và đã trở thành công trình phòng thủ quan trọng cho đế chế Chăm Pa.
Thành Châu Sa lúc bấy giờ là thủ phủ, trung tâm chính trị, kinh tế và văn hóa của một tiểu vương quốc Chăm Pa phồn vinh. Nơi đây, các hoạt động giao thương giữa vương quốc Chăm và các quốc gia trong khu vực diễn ra sôi nổi, nhộn nhịp trong giai đoạn cuối thế kỷ 9 và đầu thế kỷ 10.
Di tích thành cổ Châu Sa được xây dựng vào năm 903 với niên đại hơn 1120 năm (Ảnh: sưu tầm)
1.3. Thành cổ Châu Sa và những cột mốc đáng nhớ
Sau giai đoạn thịnh suy cùng vương quốc Chăm Pa, thành cổ Châu Sa tiếp tục gắn với những thăng trầm trong lịch sử nước Việt. Dưới đây là những cột mốc đáng nhớ liên quan đến tòa thành xưa cũ:
Năm 1471: Sau khi vua Lê Thánh Tông mở rộng lãnh thổ về phương Nam, thành Châu Sa trở thành đồn binh đến khi thành Quảng Ngãi được xây dựng vào năm 1807.
Năm 1924: Kiến trúc sư người Pháp Henri Parmentier phát hiện các di chỉ văn hóa của thành cổ và mang về trưng bày tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Pa ở Đà Nẵng.
Trước năm 1975: Thành Châu Sa được chính quyền Sài Gòn sử dụng như một đồn binh và đặt tên là đồn Sơn Thành.
Sau năm 1975: Khu vực thành cổ Châu Sa trở thành nơi sinh sống, canh tác nông nghiệp của người dân.
Năm 1994: Tòa thành cổ được công nhận là di tích cấp quốc gia sau 70 năm phát hiện.
Năm 1998: Trong một đợt thăm dò, các tiểu phẩm Phật giáo đã được tìm thấy ở núi Chồi, xã Tịnh Khê, chứng tỏ Châu Sa từng là trung tâm tôn giáo của tiểu vương quốc.
Thành cổ trải qua các giai đoạn thịnh suy cùng vương quốc Chăm Pa và những thăng trầm trong lịch sử nước Việt (Ảnh: sưu tầm)
2. Đặc điểm kiến trúc của thành cổ Châu Sa, tỉnh Quảng Ngãi
Thành cổ Châu Sa được đắp bằng đất với quy mô rộng lớn và bao gồm 2 lớp thành: thành nội và thành ngoại. Mỗi vòng thành mang những đặc điểm kiến trúc độc đáo, có vai trò quan trọng trong lịch sử phát triển của người Chăm và vương quốc Chăm Pa.
2.1. Thành nội
Vòng thành nội của thành cổ Châu Sa có hình dạng gần như vuông, với kích thước khoảng 580m x 540m. Tường thành có chiều cao từ 4 đến 6m, chân thành rộng khoảng 20 – 25m và mặt thành rộng từ 5 – 8m. Quanh vòng thành nội là một hào nước rộng khoảng 20 – 25m.
Thành nội có tổng cộng 5 cửa ra vào được đặt ở các hướng Đông, Tây, Nam, Bắc và Tây Nam. Các cửa này được xây dựng bằng gạch và có công trình kiến trúc nhô lên cao, có thể là những vọng lâu.
Cửa phía Nam là công trình đáng chú ý hơn cả khi được đào đắp, gia cố công phu và có địa hình, vị trí đặc biệt. Vì thế, cửa phía Nam được nhận định là cửa chính của thành Châu Sa. Vòng thành nội mang những vết tích kiến trúc độc đáo là biểu tượng của một thời kỳ vương quyền và văn hóa phát triển của người Chăm tại khu vực này.
Một đoạn tường thành còn lại của di tích thành cổ Châu Sa, Quảng Ngãi (Ảnh: sưu tầm)
2.2. Thành ngoại
Vòng thành ngoại của thành cổ Châu Sa được xây dựng bằng cách kết hợp các đoạn đào đắp và sử dụng địa hình tự nhiên của vùng. Thành ngoại được khéo léo tận dụng các đồi núi thấp, sông con, rạch nước, ao đầm trong vùng, tạo nên cấu trúc bảo vệ kiên cố, hiệu quả.
Vòng thành ngoại chỉ đắp ba cạnh ở phía Tây, Đông và Bắc. Các cạnh thành Tây và Đông được xây dựng rất kiên cố, trong khi cạnh thành Bắc chủ yếu dựa vào núi non. Phía Nam của thành ngoại, nhìn ra sông Trà Khúc, không có bờ thành bảo vệ.
Khoảng giữa vòng thành nội và thành ngoại về phía Nam có 2 gọng thành đối xứng qua trục Nam – Bắc. Gọng thành phía Tây bắt đầu từ góc Tây Nam của thành nội, có độ dài gần 700 mét. Gọng thành phía Đông bắt đầu từ góc Đông Nam của thành nội, có độ dài chừng 500 mét. Đây là những đặc điểm kiến trúc độc đáo của thành Châu Sa, tạo nên vòng tường thành ấn tượng.
3. Thành cổ Châu Sa ở Quảng Ngãi có gì hấp dẫn?
3.1. Các vết tích kiến trúc, hiện vật cổ đầy bí ẩn
Trải qua hơn 1000 hình thành với nhiều biến đổi, thành cổ Châu Sa có nhiều đoạn đã bị phá hủy, một số đã trở thành hàng rào, cổng ngõ và các lối đi. Đến đây, bạn sẽ được tham quan những tàn tích còn sót lại, chiêm ngưỡng những hiện vật quý được khai quật và lắng nghe những câu chuyện, giai thoại đầy bí ẩn liên quan đến vùng đất này. Qua đó, bạn sẽ phần nào hiểu hơn về lịch sử, văn hóa của vương quốc Chăm Pa.
Tham quan các vết tích kiến trúc và hiện vật cổ đầy bí ẩn của thành Châu Sa (Ảnh: sưu tầm)
3.2. Không gian xanh mát cùng nét đẹp trầm lặng khiến du khách xao xuyến
Hành trình du lịch thành cổ Châu Sa sẽ mang đến cho bạn nhiều trải nghiệm đáng nhớ về một vùng thôn quê bình dị với lũy tre làng, ruộng lúa, đồi cỏ mênh mông và những vườn cây tươi tốt. Nhờ đó, chuyến đi sẽ là cơ hội để bạn hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng cảm giác thư thái giữa không gian yên ả.
4. Kinh nghiệm du lịch thành cổ Châu Sa
4.1. Thời điểm lý tưởng để đến thành cổ Châu Sa Quảng Ngãi
Bạn có thể đến thành cổ Châu Sa vào bất cứ thời điểm nào trong năm, nhưng lý tưởng nhất là từ tháng 4 đến tháng 8. Lúc này, thời tiết khô ráo, trời nắng đẹp và không có mưa bão là điều kiện thuận lợi để bạn di chuyển và tham quan.
4.2. Lưu ý cần biết khi đi thành cổ Châu Sa
Để có trải nghiệm tham quan thành cổ Châu Sa trọn vẹn, bạn đừng bỏ qua những lưu ý như sau:
- Chuẩn bị đồ dùng, ăn mặc gọn gàng: Bạn nên chuẩn bị mũ, nón rộng vành, thoa kem chống nắng và ăn mặc gọn gàng, đi giày thoải mái để thuận tiện tham quan các di tích của thành cổ.
- Mang theo nước uống và đồ ăn: Khu vực thành cổ Châu Sa chưa có nhiều dịch vụ du lịch, ăn uống nên bạn cần mang theo nước uống và thức ăn nhẹ để bổ sung năng lượng cho hành trình.
- Thuê hướng dẫn viên: Bạn có thể thuê hướng dẫn viên là người địa phương để hiểu rõ hơn về lịch sử và kiến trúc của thành Châu Sa.
- Tôn trọng di tích: Khi tham quan, bạn hãy tôn trọng di tích, tránh xâm phạm, không gây hại hoặc lấy đi các vật phẩm nào từ đây, đồng thời chú ý giữ vệ sinh chung.
