Lễ hội Cầu bông của người Kinh ở Đồng Nai
Tại tỉnh Đồng Nai, trước đây là các huyện Chơn Thành – Hớn Quản – Bù Đăng – Bình Long, mỗi mùa âm lịch đến tháng bảy, tháng tám, hay tháng chín, đâu đâu bạn cũng có thể cảm nhận không khí nhộn nhịp chuẩn bị cho Lễ hội Cầu Bông – một nghi lễ nông nghiệp truyền thống của người Kinh, mang đậm triết lý “uống nước nhớ nguồn”, “ăn quả nhớ người trồng cây”.
Lễ hội Cầu bông Đồng Nai là lễ hội truyền thống của cộng đồng người Kinh
Nguồn gốc của lễ hội có thể bắt đầu từ cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX, khi người Kinh di cư vào Bình Phước (nay là Đồng Nai), khai phá vùng đất hoang bạt ngàn. Khi ấy, lễ hội được tổ chức tại đình thần như Hưng Long (Chơn Thành), Tân Khai, Thanh An, Suối Cạn (Hớn Quản), Tân Lập Phú (Bình Long) và miếu Đức Hòa (Bù Đăng).
Lễ hội kéo dài hai ngày. Ngày đầu là phần lễ, nghi thức diễn ra trang trọng: lễ trình thần, lễ rước bội, lễ thỉnh sanh và lễ tiên thường. Buổi chiều, Ban quý tế, trong trang phục chỉnh tề, dâng hương lên ban thờ Thành Hoàng, Tiền hiền, Hậu hiền, báo cáo danh sách lễ tế; sau đó là phần thỉnh sanh, lựa chọn heo “một màu” nguyên sinh để mổ, lấy huyết và lông tạo nên phần lễ vật đặc sắc, kết nối đất – người – thần linh. Đến tối, lễ tiên thường diễn ra, các lễ vật được thu xếp trang nghiêm để chuẩn bị cho lễ chính vào ngày hôm sau.
Sáng ngày thứ hai là lễ chính tế. Trên bàn thờ Thành Hoàng, Tiền – Hậu hiền, Chúa tể sơn lâm… được bày biện thịt heo sống, sườn heo, cháo huyết, hoa quả, cau trầu, trà rượu… Lễ vật phản ánh ước vọng nông vụ, mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cùng lòng biết ơn những người khai hoang lập làng. Phần hội diễn ra ngay sau lễ chính, gồm múa hát, trò chơi dân gian—chọi gà, đụng trâu, đi cà kheo, cờ tướng… và đặc biệt là phần hát bội – chỉ tổ chức vào lễ đại (tam niên đáo lệ, 3 năm/lần). Lễ hội vì vậy không chỉ là lễ nông mà còn là ngày hội văn hóa cộng đồng, nơi người lớn – trẻ con cùng cầu mong và chung vui.
Ngày 13/9/2022, tại đình thần Tân Khai (Hớn Quản), UBND tỉnh Bình Phước (nay là Đồng Nai) đã công bố Lễ hội Cầu Bông của người Kinh chính thức được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định 823/QĐ‑BVHTTDL của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Tại buổi lễ, đại diện các địa phương như Chơn Thành, Hớn Quản, Bù Đăng, Bình Long đều được trao chứng nhận, khẳng định giá trị nội sinh và niềm tự hào văn hóa của cộng đồng.
Trao giấy chứng nhận danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đối với Lễ hội truyền thống, lễ hội Cầu bông của người Kinh
“Cầu Bông” không đơn thuần là nghi thức cầu mùa. Nó là biểu tượng tinh thần, là nghi lễ tri ân đất đai và những con người đi trước. Trong lúc thu hoạch hoặc gieo sạ, người nông dân hướng về quá khứ, về tiền nhân với lòng biết ơn. Họ tin rằng nếu không để ý đến hành động ấy, vụ mùa sắp tới sẽ ít may mắn. Do đó, đặt niềm tin vào lễ hội cũng là cách giữ gìn mối liên kết giữa con người với tự nhiên.
Dù xã hội ngày càng hiện đại hóa, Lễ hội Cầu Bông vẫn còn giữ nguyên hồn cốt. Người trẻ tham gia làm quý tế, tập múa hát bội, trò chơi dân gian đều được lưu truyền trong nhiều lớp người. Mỗi năm, các Ban tổ chức phối hợp cùng Sở Văn hóa – Thể thao tỉnh xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức bài bản, mời đoàn nghệ thuật chuyên nghiệp, bảo đảm lễ diễn đúng tín ngưỡng, tránh mê tín. Khách du lịch có thể tham gia, chiêm nghiệm thêm nét văn hóa dân gian, thưởng thức ẩm thực địa phương và trải nghiệm trò chơi truyền thống.
Hơn cả một buổi lễ nông, Lễ hội Cầu Bông là nơi cộng đồng sinh hoạt văn hóa qua âm thanh trống hội, lời hát bội, hình ảnh tràn đầy sức sống. Những trò chơi dân gian tái hiện không khí ngày cũ; bầu không gian linh thiêng và rộn rã cùng tồn tại trong một sự kiện – vừa tôn kính tổ tiên, vừa tôn vinh hiện tại. Đây là nơi đông kín tiếng cười, lời chúc, ước vọng về một tương lai tươi sáng trên mảnh đất giàu truyền thống mở cõi.
Khách du lịch và bạn trẻ miền xuôi miền ngược được mời chào trải nghiệm một lễ hội sống động: từ nghi lễ đầy nghiêm trang đến không gian lễ hội rộn ràng đủ trò, đủ câu chuyện ý nghĩa; đó là dịp để khám phá văn hóa người Kinh, góp phần vào sự phát triển du lịch tâm linh, du lịch văn hóa mới mẻ – bền vững, giàu bản sắc quê hương.
