1. Nguồn gốc
Từ xa xưa, trong thế giới tâm linh đồng bào Thái ở Tây Bắc quan niệm Mường trời có các đấng thần linh cai quản. Con người dưới trần gian chịu sự chi phối của trời và các đáng thần linh. Người nhà trời, thông qua người đại diện là Then sẽ xuống trần gian gặp gỡ dân bản, ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bản làng yên vui. Then cũng là người đại diện cho hạ giới giãi bày tâm tư, nguyện vọng của muôn dân với trời và các đấng thần linh.
Để tưởng nhớ và cảm tạ công ơn của Then, hàng năm cứ vào dịp đầu xuân, người dân Thái trắng vùng Mường So, Khổng Lào ở huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu lại tổ chức lễ hội mừng Then, mời Then xuống trần vui hội cùng dân bản, được gọi là Then Kin Pang. Then là chủ cõi trời, Kin Pang là ăn mừng, ăn hội. Đây là dịp để các con dân mang lễ tạ ơn Then.
Lễ hội Then Kin Pang của người Thái trắng ở huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu được tổ chức vào ngày mùng 9, mùng 10 tháng 3 âm lịch hàng năm. Đây là một loại hình diễn xướng dân gian độc đáo của người dân bản địa, nhằm tri ân Then (thần trên trời) đã ban cho một năm mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu.
2. Tìm hiểu về lễ hội
Lễ hội được tổ chức gồm 2 phần: Phần lễ với các nghi thức cúng, dâng hương, thể hiện lòng biết ơn đối với trời đất, các vị thần linh. Từ đó bày tỏ ước vọng về chỗ dựa tinh thần, tạo dựng niềm tin để vượt qua những khó khăn, trở ngại trong cuộc sống, mong muốn bản làng no ấm, khỏe mạnh, mùa màng bội thu, thóc lúa đầy bồ.
Thực hành nghi thức cúng Then tại nhà Then
Phần hội diễn ra với các hoạt động phong phú, đa dạng, tái hiện lại những nét sinh hoạt văn hóa thường ngày của người Thái như: Đơm cúc áo cóm, đan chài bắt cá, chế tác đàn tính trong phần thi khéo tay hay nghề; múa trống chiêng truyền thống và các trò chơi dân gian. Lễ hội cũng tái hiện nghi thức gội đầu “Áp hô Pang”; tái hiện các hoạt động sông nước; thi không gian văn hóa dân tộc Thái; thi ẩm thực….
Đặc biệt, lễ hội nổi bật so với các lễ hội khác là màn tái hiện “Tục gội đầu của người Thái” và “Té nước cầu may” của các chàng trai, cô gái Thái bên dòng suối Nậm Lụm.
Hoạt động té nước tại Lễ hội
Đến với lễ hội du khách sẽ được hòa mình vào không gian đậm chất văn hóa miền Tây Bắc, nơi có nghệ thuật Xòe Thái, nghệ thuật hát Then được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Qua các hoạt động của lễ hội nhằm tôn vinh truyền thống văn hóa, thành tựu, đóng góp của cộng đồng dân tộc Thái trong công cuộc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc trong nền văn hóa Việt Nam thống nhất và đa dạng. Đồng thời, khẳng định vị thế, công lao của những con người đang bám trụ, sống kiên cường ở miền biên giới Tây Bắc.
Hoạt động gội đầu bên suối trong lễ hội