Nguồn gốc và ý nghĩa
Lễ hội Gầu Tào, hay còn gọi là “Say Sán” (đạp núi) ở một số nơi, bắt nguồn từ nghi thức cầu tự của các gia đình người Mông gặp khó khăn trong việc sinh con hoặc cầu mong sức khỏe, làm ăn thuận lợi. Tương truyền, những gia đình hiếm muộn thường lên đồi Gầu Tào để khấn xin thần linh, và khi lời cầu được đáp ứng, họ tổ chức lễ hội để tạ ơn. Theo thời gian, lễ hội đã trở thành sự kiện cộng đồng, cầu chúc cho cả bản làng một năm mới an khang, thịnh vượng. Gầu Tào không chỉ là dịp để tri ân tổ tiên, thần linh mà còn là không gian giao lưu văn hóa, gắn kết tình cảm giữa các thế hệ và quảng bá bản sắc dân tộc Mông.
Lễ hội Gầu Tào của người Mông ở Lai Châu
Thời gian và địa điểm
Lễ hội Gầu Tào được tổ chức vào đầu xuân, từ mùng 6 đến 15 tháng Giêng âm lịch, tại các địa phương có đông đồng bào Mông sinh sống như:
- Xã Dào San (xưa thuộc huyện Phong Thổ): Lễ hội quy mô cấp huyện, thu hút hàng nghìn người tham gia.
- Xã Tà Mung, huyện Than Uyên (nay thuộc xã Mường Kim): Tổ chức tại đồi Hô Ta, gần chợ phiên Nậm Pắt, với các hoạt động văn hóa đặc sắc và bắn pháo hoa.
Lễ hội Gầu Tào thường được tổ chức tại các bãi đất rộng lớn, giữa những cánh đồng xanh tươi hoặc bên dòng suối trong lành. Khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp tạo nên không khí lễ hội sôi động, đầy màu sắc.
Diễn biến lễ hội
Lễ hội Gầu Tào gồm hai phần chính: phần lễ và phần hội, hòa quyện giữa tín ngưỡng và không khí vui tươi.
Phần lễ
Ngay từ sáng sớm, dân làng đã chuẩn bị lễ vật như gà trống, rượu, thịt trâu để thực hiện nghi thức cúng khai hội, do thầy mo chủ trì. Cây nêu – biểu tượng nối trời với đất – được dựng lên từ cuối tháng Chạp, trở thành trung tâm của nghi lễ. Các bài hát lý và điệu múa khèn được trình diễn, thể hiện lòng thành kính với thần linh và cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt.
Phần hội
Trong sự kiện văn hóa quan trọng này, người dân sẽ tham gia nhiều hoạt động văn hóa như thi thêu, thi nấu ăn và các trò chơi dân gian khác. Đây là dịp để các nghệ nhân thể hiện tài năng của mình và cũng là cơ hội để các bạn trẻ học hỏi và giữ gìn những giá trị văn hóa truyền thống.
Đặc biệt, các màn biểu diễn văn nghệ, điệu múa dân gian cũng là điểm nhấn không thể thiếu trong lễ hội Gầu Tào. Những điệu múa này không chỉ mang tính giải trí mà còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc về cuộc sống, tình yêu và lòng tự hào dân tộc.
- Văn nghệ: Múa khèn, hát giao duyên, thổi kèn lá, đàn môi, nhảy dây pao, mang đậm chất Mông.
- Trò chơi dân gian: Ném pao, bịt mắt đánh chiêng, đẩy gậy, kéo co, bắn nỏ, leo cây nêu, đánh cù, nhảy bao bố, đi cà kheo.
- Ẩm thực và thi tài: Thi giã bánh giầy, nấu thắng cố, nấu mèn mén, trưng bày mâm cỗ truyền thống, thêu hoa văn thổ cẩm.
- Trang phục: Các thiếu nữ Mông rực rỡ trong trang phục thổ cẩm, trong khi thanh niên trổ tài qua các trò chơi thể thao.
Tiếng khèn, tiếng hát hòa cùng không khí rộn ràng của trống hội và những bước chân nhảy múa như giục giã du khách hòa mình vào lễ hội.
Các hoạt động thú vị ở lễ hội Gầu Tào
Giá trị văn hóa và du lịch
Lễ hội Gầu Tào là nơi lưu giữ và phát huy bản sắc văn hóa Mông, từ các điệu múa, bài hát đến trang phục thổ cẩm rực rỡ. Đây cũng là cơ hội để thế hệ trẻ học hỏi và kế thừa các giá trị truyền thống. Với sự phong phú và độc đáo, lễ hội đã trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn, thu hút du khách trong và ngoài nước đến trải nghiệm văn hóa Mông tại Lai Châu. Các hoạt động như múa xòe, bắn pháo hoa và các gian hàng ẩm thực, nông sản càng làm tăng sức hút.
Kết luận
Đến với lễ hội Gầu Tào, du khách sẽ được đắm mình trong không gian văn hóa Mông đậm đà bản sắc, nơi những điệu khèn, tiếng hát giao duyên và trò chơi dân gian tạo nên một bức tranh sống động. Lễ hội không chỉ tôn vinh truyền thống “uống nước nhớ nguồn” mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần quảng bá hình ảnh Lai Châu như một điểm đến văn hóa độc đáo. Khi rời lễ hội, du khách vẫn thấy lòng vấn vương bởi những giai điệu Mông sâu lắng và hình ảnh những bộ váy thổ cẩm rực rỡ dưới ánh nắng xuân.