Trên vùng đất đảo ngọc yên bình, bên những bãi biển xanh ngọc và rặng dừa rì rào, Nhà tù Phú Quốc hiện lên như một chứng tích đau thương nhưng hùng tráng của dân tộc Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến. Đây là một trong những trại giam lớn và tàn bạo nhất Đông Nam Á thế kỷ 20, và ngày nay đã trở thành một trong những di tích lịch sử quốc gia đặc biệt, tọa lạc tại phường An Thới, Đặc khu Phú Quốc, tỉnh An Giang mới.
Di tích lịch sử Nhà tù Phú Quốc
1. Vị trí – đơn vị hành chính mới
- Tên gọi đầy đủ: Di tích lịch sử Nhà tù Phú Quốc (còn gọi là Trại giam tù binh cộng sản Phú Quốc)
- Địa chỉ mới: Đường Nguyễn Văn Cừ, phường An Thới, Đặc khu Phú Quốc, tỉnh An Giang mới
- Vị trí địa lý: Nằm ở cực Nam đảo Phú Quốc, cách trung tâm phường Dương Đông khoảng 25 km
- Gần các địa danh nổi tiếng: Bãi Sao, Bãi Kem, Mũi Ông Đội, ga cáp treo Hòn Thơm
2. Lịch sử hình thành và quy mô trại giam
- Nhà tù được xây dựng lần đầu năm 1953 bởi thực dân Pháp
- Đến thời Mỹ – Ngụy (1967), nhà tù được mở rộng quy mô lên đến 40.000 tù nhân chính trị
- Tù nhân bị giam giữ là bộ đội miền Bắc, chiến sĩ cách mạng miền Nam, trí thức yêu nước…
- Diện tích ban đầu lên tới 400 ha, với 12 khu giam giữ có tên từ A đến K và khu biệt lập
- Được mệnh danh là “địa ngục trần gian giữa biển” vì các hình thức tra tấn cực kỳ tàn bạo
Được mệnh danh là “địa ngục trần gian giữa biển
3. Kiến trúc và phân khu chính
Hiện nay, nhà tù còn lại khoảng 10% diện tích so với nguyên bản, nhưng vẫn bảo tồn nhiều hạng mục quan trọng:
- Khu “chuồng cọp” kiểu Mỹ: nơi giam giữ khắc nghiệt, chỉ đủ để tù nhân nằm cúi rạp, không ánh sáng
- Tháp canh, vọng gác, hàng rào kẽm gai bao quanh các trại giam
- Phòng tra tấn tái hiện: với mô hình người lính – tù nhân bằng tượng sáp
- Khu trưng bày hiện vật: tài liệu, ảnh tư liệu, dụng cụ tra tấn, thư tay tù nhân
Nhà tù Phú Quốc– dấu tích một thời không thể quên
4. Những phương thức tra tấn tàn bạo
Những hình thức tra tấn từng tồn tại tại đây khiến cả thế giới phải rùng mình:
- Chuồng cọp kẽm gai, ép ăn xà phòng, cạo đầu đổ nước đá lạnh, đóng đinh đầu gối, kẹp điện, dội nước sôi, dìm nước phân, cạo răng bằng dao lam…
- Trong những năm hoạt động, hàng nghìn chiến sĩ đã hy sinh trong tù hoặc mang di chứng vĩnh viễn
Rất nhiều chuồng cọp kẽm gai được bố trí bên trong khuôn viên nhà tù
5. Tinh thần bất khuất – những câu chuyện sống mãi
Dù sống trong địa ngục, nhiều tù nhân vẫn kiên cường tổ chức:
- Đấu tranh tuyệt thực, viết báo bí mật, dạy chữ – truyền niềm tin cách mạng
- Một số người sau này trở thành tướng lĩnh quân đội, cán bộ cấp cao, như:
- Đại tướng Lê Đức Anh (nguyên Chủ tịch nước)
- Đại tướng Mai Chí Thọ
- Nhà văn Nguyễn Quang Sáng…
6. Vai trò giáo dục – giá trị lịch sử
- Di tích quốc gia đặc biệt – được công nhận năm 1995
- Là nơi tổ chức nhiều hoạt động giáo dục truyền thống, lễ tri ân liệt sĩ, học tập lịch sử
- Mỗi năm đón hơn 500.000 lượt khách tham quan, trong đó có nhiều đoàn sinh viên, quân đội, khách quốc tế
7. Kinh nghiệm tham quan nhà tù Phú Quốc
- Giờ mở cửa: 7h00 – 17h00 (cả tuần, kể cả ngày lễ)
- Vé vào cổng: miễn phí
- Hướng dẫn viên miễn phí cho đoàn từ 10 người
- Ngôn ngữ: có bảng thuyết minh tiếng Việt, Anh, Pháp
Lưu ý:
- Hạn chế gây tiếng ồn, không trèo rào hoặc chạm vào tượng sáp
- Nên mang giày đế thấp, áo tay dài (nắng nóng ngoài trời)
- Có thể kết hợp thăm Bãi Sao, Làng chài cổ Hàm Ninh, Miếu Dinh Cậu, Chợ đêm Phú Quốc.
8. Vai trò trong bản đồ du lịch An Giang mới
Sau khi Phú Quốc trở thành Đặc khu trực thuộc tỉnh An Giang mới, Nhà tù Phú Quốc trở thành:
- Điểm nhấn du lịch văn hóa – lịch sử của toàn vùng Tây Nam Bộ
- Kết nối với các di sản khác như:
- Miếu Bà Chúa Xứ Núi Sam (Châu Đốc)
- Đình thần Nguyễn Trung Trực (Rạch Giá)
- Rừng tràm Trà Sư – Tịnh Biên
- Hội đua bò Bảy Núi – Tri Tôn
- Góp phần hoàn thiện tuyến du lịch văn hóa – tâm linh – sinh thái – biển đảo
9. Kết luận
Nhà tù Phú Quốc không chỉ là một di tích lịch sử đặc biệt, mà còn là một biểu tượng của tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc Việt Nam. Trong hành trình khám phá tỉnh An Giang mới, nơi đây chính là bảo tàng sống của ký ức chiến tranh, đồng thời là điểm đến không thể bỏ qua đối với mọi công dân Việt Nam và du khách quốc tế yêu chuộng hòa bình.
