Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh được xem là cái nôi của nghề dệt chiếu truyền thống tại Việt Nam, đặc biệt là ở xã Long Cang. Từ đây, nghề dệt chiếu đã lan tỏa ra các xã lân cận. Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh không chỉ là nguồn sinh kế chính cho hàng ngàn gia đình mà còn đóng góp lớn vào nền kinh tế địa phương và bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống.
Nghệ nhân dệt chiếu lác tại Tây Ninh
Nguyên liệu chính Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh
Nguyên liệu dùng trong Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh chủ yếu là cây lác và cây đay. Cây lác, còn được gọi là cói, có hai loại chính là lác hoang và lác trồng. Trước đây, lác hoang là nguồn nguyên liệu chính, nhưng do năng suất và chất lượng không còn đáp ứng được yêu cầu sản xuất, người dân đã chuyển sang trồng lác để chủ động nguồn nguyên liệu. Lác trồng hiện nay đóng vai trò chủ đạo trong sản xuất chiếu lác ở Tây Ninh.
Cây đay, được trồng chủ yếu ở vùng Đồng Tháp Mười, là nguyên liệu thứ yếu dùng để tạo sợi dọc trong quá trình dệt chiếu. Sau khi thu hoạch, lác sẽ được chẻ nhỏ và phơi khô dưới nắng, quá trình này giúp đảm bảo lác mềm dẻo và chắc chắn để sử dụng trong các công đoạn tiếp theo.
Công cụ dệt chiếu Lác Ở Tây Ninh
Người dân cũng chính là những nghệ nhân dệt nên chiếc lác
Trong Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh, công cụ dệt chủ yếu là chiếc khung dệt với các bộ phận liên kết chặt chẽ như cọc nêm, đòn ngang, đòn kê, khung dạo, cây chuồi sợi và ghế ngồi. Khung dạo là bộ phận quan trọng nhất trong quá trình dệt, nó chịu trách nhiệm tạo hoa văn và đường nét của chiếu. Người thợ sử dụng khung dệt để chuồi sợi lác, đan xen theo trình tự đã định, kết hợp với các thao tác nhấn, đè và cắt sợi để tạo thành sản phẩm hoàn chỉnh.
Các loại chiếu đặc trưng
Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh nổi bật với nhiều loại chiếu khác nhau, từ chiếu trơn đơn giản đến chiếu hoa với các hoa văn tinh tế.
- Chiếu trơn: Được dệt từ sợi lác trắng, chiếu trơn có bề mặt mịn màng và được ưa chuộng vì độ bền cao.
- Chiếu hoa: Là loại chiếu được dệt từ sợi lác đã nhuộm màu, đòi hỏi kỹ thuật phức tạp hơn so với chiếu trơn. Sản phẩm chiếu hoa thường bền đẹp và có giá trị thẩm mỹ cao.
Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh – Di Sản Văn Hóa Phi Vật Thể
Nghề dệt chiếu lác trong văn hóa dân gian
Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh không chỉ là một nghề thủ công, mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc của vùng đất này. Hình ảnh người thợ dệt chiếu đã đi vào ca dao, tục ngữ và cổ nhạc, phản ánh sự cần cù, chăm chỉ và tình yêu nghề của người dân. Những câu hát dân gian về nghề dệt chiếu lác vừa mộc mạc, vừa đầy tình cảm, thể hiện sự gắn bó của con người với nghề truyền thống này.
Nghề dệt chiếu lác trở thành nghề chính của người dân vùng Long Cang
Gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa
Mặc dù số lượng người tham gia Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh đã giảm đi, nhưng những nghệ nhân còn lại vẫn tiếp tục truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ. Họ chính là những người bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa phi vật thể của nghề dệt chiếu lác, góp phần làm cho nghề này không bị mai một theo thời gian.
Các loại chiếu nổi tiếng
Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh còn nổi tiếng với nhiều sản phẩm đặc trưng như chiếu phệt, chiếu sọc Miên, chiếu hột mè và chiếu lảy. Mỗi loại chiếu đều có kỹ thuật dệt và hoa văn riêng biệt, thể hiện sự tinh xảo và sáng tạo của người thợ.
- Chiếu phệt: Là loại chiếu có hoa văn ở giữa, được dệt xen kẽ giữa sợi màu và sợi trắng.
- Chiếu sọc Miên: Loại chiếu này có các đường sọc màu chạy giữa chiếu, tạo điểm nhấn đặc biệt.
- Chiếu hột mè: Được dệt với sự kết hợp giữa hai màu đỏ và trắng, tạo ra các hạt màu đặc trưng.
- Chiếu lảy: Chiếu lảy sử dụng kỹ thuật dệt phức tạp, với hoa văn độc đáo, thường được đặt làm theo yêu cầu của khách hàng.
Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh đã và đang phát triển qua nhiều thế hệ, trở thành một trong những biểu tượng văn hóa đặc sắc của đất nước. Qua bao thăng trầm của thời gian, nghề dệt chiếu vẫn giữ được nét đẹp truyền thống, gắn kết giữa quá khứ và hiện tại. Những nghệ nhân tại Long Cang và các vùng lân cận đã không ngừng cống hiến để bảo tồn và phát huy giá trị của nghề, giúp Nghề Dệt Chiếu Lác Ở Tây Ninh tiếp tục tỏa sáng trên bản đồ văn hóa Việt Nam.
